Ciekot W nowy


Ur. 7 XII 1907 w Czuryłach, pow. siedleckim, s. Szczepana (zob.) i Józefy z Parchetów. Pochodzenie chłopskie, najstarszy syn z ośmiorga dzieci znanego działacza ludowego. Absolwent Gim. im. Bolesława Prusa w S., Wydz. Lekarskiego UW (1933) oraz Centrum Wyszkolenia Sanitarnego (1934), dr medycyny.

Od lat gimnazjalnych związany z ruchem ludowym i działalnością społeczną. Po odebraniu dyplomu lekarza pracował w szpitalu wojskowym w W., a nast. w stopniu por. w Równem. Lekarz 21. p.uł. W 1934 przebywał w Serbii, tam zapoznał się z działalnością spółdzielni zdrowia. W XI 1937 urlopowany z wojska na 2 l. w celu kierowania pierwszą w Polsce spółdzielnią „Zdrowie” we wsi Markowa k. Łańcuta, w pow. przeworskim. Po przeniesieniu 30 IV 1939 do rez. pracował w tejże spółdzielni. Otrzymał przydział do 2. szpitala okręgowego.

We współpracy z Wydz. Lekarskim Uniw. Lw. zorganizował w okolicznych wioskach akcję prześwietlania płuc. Uzyskał zezwolenie woj. lwowskiego na samodzielne prowadzenie apteki. Dzielił pracę między położnicą w jednej chłopskiej izbie i przyjmowaniem pacjentów w drugiej.

Dzięki jego pomocy oraz zaangażowaniu samorząd wiejski zgromadził środki na budowę siedziby spółdzielni. Prowadził w Wiejskim Uniw. Orkanowym w Gaci Przeworskiej szeroką działalność profilaktyczną i oświatową w postaci wykładów z higieny i ratownictwa. Zakładał wiejskie dziecińce, obejmując bezpłatną opieką wszystkie dzieci.

Ofiarną pracą dr C. przyczynił się do sukcesu tej formy organizacyjnej opieki zdrowotnej na wsi i utworzenia następnych takich placówek w Polsce.

Od IV 1939 wspólnie z żoną wydawał miesięcznik „Kobieta Wiejska” będący w tym okresie jedynym niezależnym pismem gospodyń wiejskich.

Zmobilizowany w VIII 1939 w stopniu kpt., brał czynny udział w działaniach wojennych. Wypełniając swoje obowiązki wynikające z przysięgi lekarskiej, pozostał razem z rannymi w szpitalu w Równem, skąd dostał się do niewoli radzieckiej.

Po wojnie, w 25-lecie istnienia spółdzielni „Zdrowie” nadano jej Jego imię.

Kpt. rez. C. figuruje na Liście Wywózkowej NKWD 035/4 z 16 IV 1940; z Kozielska na uroczysko Kozie Góry wywieziony i tam rozstrzelany. Po rozstrzelaniu jego ciało złożono do dołu nr 1. Podczas ekshumacji przeprowadzonej w 1943 w Lesie Katyńskim zidentyfikowany został pod nr 729. Pozostawił ż. Annę z Pyciów i c. Annę.

Przy zwłokach znaleziono: dowód osobisty Ser. D.N°802417, wydany przez woj. lwowskie, powiat Przeworsk, gm. Markowa, dnia 10 VI 1938 N° D.o. 19/38, na nazwisko: C. Władysław, ur. 7 XII 1907, wzrost średni, twarz owalna, włosy blond, oczy niebieskie, - na podstawie wyciągu z ksiąg ludności stałej gm. Czuryły, pow. Siedlce z 27 III 1938 (potwierdzenie obywatelstwa); świadectwo szczepienia z Kozielska nr 645, na nazwisko C. Władysław, podane zgodnie w jęz. ros. i pol.; bilet wizytowy z nadrukiem Władysław C., lekarz Spółdzielni Zdrowia Markowa k/Łańcuta, notatki ołówkiem: „…ska… Pułaska 12 m. 9, Skaryszewska 15 m. 23 p. ZAWADZKA, RA… Karol”; 5 listów: a) 3 listy od żony z Markowej z daty: 8/1.40; ... ./1.40; na trzecim data nie do odczytania. Tytuły listów: „Drogi, Kochany Władku”, „Moj bardzo drogi Władku” oraz „Mój Władku Drogi”. Treść listów ściśle rodzinna, wynika z nich, że żona adresata przebywa w miejscowości Markowa; w jednym z listów podane jest imię córeczki Hania; b) List z daty: Chorzów 28 XII 1939 zatytułowany: „Kochany Władku” z podpisem: „... ela”, na odwrocie dopisek z tytułem „Kochany Władku” i podpisem „Irena i Stach Gruskowie”. Treść listu prywatna, wynika z niej, ze rodzina adresata mieszka w Markowej, poza tym wspomniane jest: „Pozdrów ode mnie Zdanowskiego, a zdaje się i inni są znajomi z Siedlec, też ich pozdrów”. Na nie zapisanej części listu znajdują się notatki: p. Wisniewski Zdzisław, Brześć/Bugiem, Batorego 16, Szczecinski Kazimierz, Wierzbnik Kościelna 23 a - stud. SGGW, MAŁEK Antoni Orłowiny gm. Łagów… pow. Opatow, SKRZYSZEWSKI Jan Radom w. Le…ow, Mgr PRZEWALSKI W-wa Nowogrodzka 49 „Fungus”; c) list, na którym pismo całkowicie zniknęło.

 

Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego, W. 1989, s. 72; Boruta T., Podlasiacy w obozach Kozielsk, Ostaszków i Starobielsk, [w:] Podlasiacy w Katyniu, red. nauk. P. Matusak, S. 1996, s. 30-31; Charczuk W., Podlasianie rozstrzelani w Katyniu. Pruba analizy ofiar, [w:] Dzieje - filozofia - życie. Ksiega jubileuszowa dedykowana profesorowi Iwanowi Akinczycowi w 70. rocznice urodzin, red. E. Jarmoch, S. 2011, s. 294; Katyń. Księga cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, W. 2000.; Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk, wstęp i oprac. A. L. Szcześniak, W. 1989; Kozielsk w dołach Katynia. Dzienniki Kozielskie, red. Z.A.J. Peszkowski, S.Z.M. Zdrojewski, Pelplin-Łódź-Orchard Lake 2003; Lubodziecki S., Wspomnienia o lekarzach z obozu jeńców wojennych w Kozielsku, „Lekarz Polski na Wschodzie” 1943, nr 5; Rozstrzelani w Katyniu. Alfabetyczny spis 4410 jeńców polskich z Kozielska rozstrzelanych w kwietniu-maju 1940, według źródeł sowieckich, polskich i niemieckich, pod. red. M. Skrzyńskiej-Pławińskiej, W. 1995, Indeks represjonowanych. Rozstrzelani w Katyniu, red. i koordynacja M. Skrzyńska-Pławińska, t. I, W. 1995; Epitafia katyńskie. Pro memoria, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1989, nr 2, s. 410.

(autor Maryla FAŁDOWSKA)