Ur. się 12 IX 1814 w Suchej na Podl., położonej między S. a Węgrowem. Był synem Pawła i Zofii z Kickich. Po śmierci matki w 1818 r. był wychowywany przez Helenę z Hammersów, z którą przebywał we Włoszech. Po powrocie do kraju ukończył w 1831 r. gim. w W. Następnie podjął studia filozoficzne na UJ. Kontynuował je w 1833 r. w Berlinie (pod kierunkiem K. L. Micheleta), i w Heidelbergu (tam też uzyskał w 1838 r. doktorat na podstawie pracy De philosophiae jonicie ingenio, vi, loco, opublikowanej później w W. w jęz. pol. pt. Rzecz o filozofii jońskiej jako wstęp do historii filozofii, W. 1841).
W l. 1838-40 udał się do Europy Zachodniej, podróżując gł. po Anglii i Francji. We Francji zainteresował się problemami ekonomiczno-społ., czego owocem była wydana przezeń po franc. rozprawa o kredycie, w której analizował pojęcie kredytu i pieniądza, dociekając także przyczyn różnych niedomagań społ. Nawiązał prawdopodobnie w tym czasie kontakty z saint-simonistami. W 1840 r., po opuszczeniu Paryża, przez Mediolan i Wenecję udał się do W., gdzie zamieszkał na pewien czas; założył m. in. „Bibliotekę Warszawską” i ogłosił w niej kilka swoich prac. Jako mecenas tego pisma zaproponował m. in. ogłoszenie przez nie konkursu na najlepszą powieść, ustanawiając nagrodę pieniężną dla jego zwycięzcy, oraz zainicjował publikację przekładów wybitniejszych dzieł filozoficznych swojej epoki w celu zapoznania społ. pol. z rozwojem tej dziedziny wiedzy w skali światowej. Uczestniczył w spotkaniach w salonach artystyczno-literackich, organizowanych m. in. przez Katarzynę Lewocką, prowadząc podczas spotkań odczyty o ochronkach wiejskich.
Po aresztowaniu przez policję carską z trudem uniknął więzienia, opuścił miasto i udał się do Dobrzynia w Prusach Królewskich, gdzie ojciec zakupił mu majątek ziemski. W 1843 r. został posłem do parlamentu pruskiego. Był przywódcą Ligi Polskiej w Księstwie Poznańskim. Po jej rozwiązaniu w 1850 r. nadal kontynuował działalność polit. Był autorem projektu uniw. w P. W 1843 r. wraz z K. L. Micheletem (heglistą) założył Berlińskie Tow. Filozoficzne i był jego aktywnym czł. Tow. organizowało spotkania nauk. oraz zajmowało się opiniowaniem i recenzowaniem prac, które miały się ukazać w czasopiśmie „Jahrbücher für spekulative Philosophie”, będącym od 1860 r. faktycznym jego organem, oraz założyło własne pt. „Der Gedanke” ukazujące się w l. 1860-83. Podjęto też inicjatywę budowy pomnika Hegla w Berlinie oraz gromadzono fundusze na ten cel.
Następnie udał się do Francji, gdzie zakupił w Prowansji majątek. Uczestniczył w kongresie rolniczym jako delegat z Busses Alpes w Paryżu. Brał udział w komisji zajmującej się organizacją kredytów hipotecznych we Francji. Podczas jego pobytu we Francji ojciec sprzedał jego majątek w Dobrzyniu i zakupił inny, w Wierzenicy pod P. W 1847 r. wrócił z Francji i został posłem do pierwszego sejmu pruskiego z pow. poznańskiego. W l. 1860-62 był prezesem Koła Polskiego w parlamencie pruskim; wtedy to czynił starania o utworzenie uniw. w P. oraz ochronek dla dzieci.
W 1857 r. brał czynny udział w założeniu Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk; został też jego pierwszym prezesem. Zainicjował wiele jego prac, m. in. gromadzenie informacji oraz danych o chorobach występujących w wielkopolskich powiatach, organizację odczytów lekarzy mających na celu wymianę doświadczeń pomiędzy osobami pracującymi w tym zawodzie w zakresie leczenia chorób, otaczanie zabytków pol. znajdujących się w Wlkp. opieką, utworzenie pierwszej pol. galerii obrazów zagranicznych i krajowych artystów, organizowanie konkursów historycznych, powołanie do istnienia biblioteki Tow. posiadającej kilka tysięcy woluminów. Następnie C. udał się do Wenecji, gdzie m. in. zbierał materiały do pracy dotyczącej historii Polski.
W 1870 r. założył w Żabikowie k. P. Wyż. Szk. Rolniczą, która została w 1878 r. zamknięta przez rząd pruski. W 1872 r. osiadł na stałe w P., gdzie udzielał się w życiu społ. m. W 1873 r. został czł. Akad. Umiejętności.
C. napisał m. in.: Prolegomena zur Historiosophie, Berlin 1838 – tłum. pol.: Prolegomena do historiozofii, P. 1908, P. 2007; Du crédit et de la circulation, Paris 1839 – wyd. pol.: O kredycie i obiegu, P. 1911; O ochronach wiejskich, Lw. 1842; Uwagi nad obecnym stanem finansów angielskich, W. 1842; O romansie nowoczesnym, W. 1846; Słowa wieszcze Polaka wyrzeczone w roku 1846. Pamiątka 1 Zjazdu Słowiańskiego w Pradze Czeskiej, Praga 1848; Ojcze nasz, t. 1: Wstęp, Paryż 1848; t. 2: Wezwanie, P. 1899; t. 3: Pierwsza prośba, „Święć się imię twoje”, P. 1903; t. 4: Druga prośba: „Przyjdź królestwo twoje”, P. 1906; Na drogach ducha, P. 1869; O izbie wyższej i arystokracji w naszych czasach, P. 1908. Po II woj. świat. ukazały się m. in. wybory pism C.: Prolegomena do historiozofii; Bóg i palingeneza oraz Mniejsze pisma filozoficzne z l. 1838-42, oprac. J. Garewicz i A. Walicki, W. 2014; Pisma rozproszone, t. 1: Rozprawy filozoficzne i pisma krytyczne, pisma polityczne i społeczne, wybór i wstęp A. Wawrzynowicz, W. 2019; t. 2: Pisma ekonomiczne, red. i wstęp A. Wawrzynowicz, W. 2019.
Najbardziej znaczącą pozycją w dorobku C., w świetle jego własnej wypowiedzi skierowanej do syna, była książka Ojcze nasz, o której powiedział: „Cokolwiek napisałem, to wszystko «Ojcze nasz» do niego należy, do niego się odnosi, lub z niego wychodzi /…/ To konary jednego drzewa, tylko że raz po raz sam pień opuściłem, a poszedłem gałązki wyrobić”.
Zakres zainteresowań naukowych C. był szeroki; obejmował on zagadnienia związane z problematyką historiozoficzną, filoz. Boga i religii, ekonomią (kredyt i obrót pieniądza, handel drewnem), wychowaniem i oświatą. W świetle świadectw osób, które go dłużej znały, miał on silny charakter, był wątły pod względem fizycznym, w młodości często chorował, ale w wieku dojrzałym cieszył się raczej dobrym zdrowiem. Był przekonany o swoim posłannictwie dziejowym i o tym, że jego przewidywania dotyczące przyszłości ludzkości i świata na pewno się sprawdzą; był też skłonny do mistycyzmu. W stosunku do krytyków swoich koncepcji był nieufny i niechętny. Styl jego wypowiedzi pisemnych był patetyczny i wzruszający. W swojej twórczości filoz. pozostawał pod znacznym wpływem myślicieli protestanckich, stąd też w przekonaniu katolickich interpretatorów jego poglądów (Michał Klepacz, Kazimierz Kowalski), w jego pismach można odnaleźć wiele poglądów niezgodnych z nauką katolicką. Jako polityk miał umysł praktyczny i trzeźwy, wykazywał się patriotyzmem, ofiarnością i odwagą. Jako człowiek religijny z kolei uważał, że modlitwa „Ojcze nasz” jest najdoskonalszą z modlitw, i w niej zawarte jest wszystko to, co jest potrzebne ludziom do życia i zbawienia.
W rozważaniach filozoficznych opierał się C. przede wszystkim na metodzie dialektycznej, którą zaczerpnął od G. Hegla. Doceniał poznanie racjonalistyczne, ale duże znaczenie przywiązywał również do intuicji oraz mistycyzmu, pojmowanego przezeń nie w sensie teologicznym, lecz teozoficznym. Intuicję zaś identyfikował z wiarą i uczuciowością człowieka. To, co pochodzi od intuicji i uczucia jest wg niego nieomylne, ponieważ ostatecznym ich źródłem jest Duch Święty. Stosunek wiary do wiedzy w ujęciu C. jest podrzędny, ponieważ wiedza, pomimo bezwzględnej pewności, jaką daje człowiekowi wiara, stanowi wyższy rozwój ducha, aniżeli pierwsza z wymienionych. Rozum zaś ludzki jest niejako pomostem pomiędzy światem widzialnym a Bogiem. Wiara jest pierwsza w życiu człowieka, ale wraz z rozwojem jego świadomości i myśli zamienia się w wiedzę.
C. bronił osobowości Boga, lecz bliżej określając jego naturę skłaniał się ku panteizmowi, co interpretatorzy jego poglądów teologicznych uznawali jako popadanie przezeń w ewidentną sprzeczność. Wielokrotnie wypowiadał się, że „Bóg jest we wszystkim” lub też, że „Bóg to wszechświat i jeszcze coś więcej”.
Wg C. celem rozwoju ludzkości na ziemi jest Królestwo Boże, czyli stan trwałego bytowania wszystkich ludzi w szczęściu. Uczony rozróżniał trzy okresy w rozwoju społecznym ludzkiego rodu. Podstawą tego podziału jest stopniowe wzrastanie uświadomienia sobie przez ludzi ich celu społecznego. Postęp społeczny nie jest ciągły, bo każdy z okresów zawiera w sobie – oprócz epok organicznych - także epoki krytyczne. Pierwsze z nich mają charakter rozwojowy, drugie zaś – destrukcyjny, ale konieczny do tego, aby dalszy rozwój ludzkości mógł następować. W pierwszym okresie rozwoju społecznego, obejmującego czasy od najdawniejszych do Chrystusa, następował gł. fizyczny rozwój ludzkości. W zachowaniu i naturze ludzi dominowała zmysłowość, w życiu religijnym panował politeizm, w politycznym zaś – despotyzm. Duch ludzki zaledwie budził się do życia i dążył do poznania samego siebie. Drugi okres dziejów ludzkości to czasy moralno-idealne. Duch ludzki rozwinął się i doszedł do poznania samego siebie. Były to czasy chrześcijaństwa, które spowodowały przemianę w myśleniu ludzi na lepsze; także w stosunkach społecznych nastąpił znaczny postęp. Chrześcijaństwo ze swoimi postulatami moralnymi zniosło co prawda niewolę wewnętrzną ludzi i dowartościowało ich godność, lecz nie zlikwidowało ostatecznie niewoli materialnej i poddaństwa. Dopiero dalsza praca i rozwój ludzkości miały obdarować człowieka całkowitą, zarówno duchową, jak i materialną wolnością. Nadchodzący, trzeci okres w dziejach ludzkości, będzie syntezą dwóch poprzednich. Nastąpią czasy powszechnego braterstwa wszystkich ludzi, polityczna solidarność pomiędzy nimi, współpraca i pojednanie. Ludzkość połączy się z Bogiem w społeczności solidarnie ze sobą współpracującej w jednym, zjednoczonym kościele, w pokoju i zgodzie. Aby Królestwo Boże na ziemi mogło się urzeczywistnić, ludzie powinni już w czasach obecnych przygotować odpowiedni grunt na jego nadejście, dokonując przemiany duchowej oraz zmian społecznych na lepsze.
Zdaniem C. stan współczesnych mu stosunków społ. był bardzo niewłaściwy i źle wpływał na relacje międzyludzkie. Szczególnie trudne i niesprawiedliwe były warunki życia i pracy robotników. Pozbawieni byli oni własnych środków produkcji, nie byli także odpowiednio do pełnienia swoich społ. ról przygotowani poprzez właściwe, dobre wychowanie; ich praca była wynagradzana przez pracodawców niewystarczająco i pozwalała na zaspokojenie jedynie najbardziej elementarnych potrzeb życiowych. Robotnicy nie byli chronieni dostatecznie przez państwo, które na domiar złego przyczyniało się do pogarszania ich losu nakładając cła, monopole oraz podatki na artykuły pierwszej potrzeby, sztucznie zawyżając ich wartość. Ten stan rzeczy powinien ulec gruntownej zmianie. Reformy dotychczasowego ustroju społ. powinny opierać się na zasadach miłości Chrystusowej i muszą przebiegać ewolucyjnie – dzięki wytrwałej pracy jednostek, narodów, i całej ludzkości. Chrystus obdarzył wszystkich ludzi wolnością (we wcześniejszych okresach historycznych, przed Jego przyjściem na ziemię, byli oni niewolnikami), braterstwem oraz równością. Te cechy ludzkich jednostek powinny wytyczać wszystkie programy reform społecznych w przyszłości, chociaż ich wprowadzanie w życie napotyka na szereg trudności różnej natury - nie tylko zwyczajowej, ale i prawnej. Zwłaszcza brak odpowiedniego prawodawstwa w dziedzinie ustawodawstwa spadkowego i dziedziczenia majątków uniemożliwia, wg C., praktyczną realizację zasad równości społecznej. Nie był on jednakże zwolennikiem zniesienia prawa dziedziczenia całkowicie, lecz jego reformy w taki sposób, aby umożliwiało ono upowszechnienie się prawa własności oraz posiadania w szerokich kręgach społecznych. Receptą na nierówności społ. jest też wzmożenie ogólnej produkcji dóbr materialnych, zwłaszcza tych szczególnie potrzebnych ludziom do godziwego życia, które ma być obowiązkiem moralnym każdego zaangażowanego w pracę człowieka, zarówno biednego, jak i zamożnego. Na ludziach bogatych ciąży szczególny obowiązek udzielania warstwom ubogiej ludności pomocy materialnej, umożliwienia im dobrego wychowania dzieci, stworzenia lepszych warunków do pracy poprzez właściwą jej organizację. Dotychczasowe sposoby organizowania dobroczynności publicznej, stosowane przez państwa i ludzi bogatych (m. in. rozdawnictwo dóbr materialnych), zdaniem C. nie były właściwe, skuteczne i wystarczające.
Każde społeczeństwo musi zająć się wychowaniem moralnym i fizycznym swoich członków i stworzyć w tym celu odpowiednie warunki. Powinno mieć ono cha-rakter ogólny (teoretyczny), jak i specjalny (czyli praktyczny i zawodowy). Wychowanie ogólne ma za zadanie ukształtować w każdym człowieku właściwą postawę estetyczną, naukową i socjalną. Ma ono w świetle koncepcji C. szczególne znaczenie, ponieważ to ono przygotować ma ludzi na nadejście Królestwa Bożego na ziemi. Wykształcenie zawodowe służy zaś zaznajomieniu społeczeństwa z najnowszymi zdobyczami nauki i techniki; robotnik natomiast wychowany i wykształcony zarówno teoretycznie, jak i zawodowo, stanie się niejako artystą precyzyjnie i z wielką przyjemnością wykonującym swoje obowiązki społeczno-zawodowe.
Obowiązek wychowania indywidualnego i społecznego ludzi spoczywa przede wszystkim na państwie, ale przejściowo i doraźnie powinny zajmować się nim powołane do tego celu organizacje dobroczynne sponsorowane przez osoby zamożne. Środki materialne niezbędne do realizacji tego celu powinny być zabezpieczone zwłaszcza przez skarb państwa. Sprawiedliwy, proporcjonalny do wysiłku i zaangażowania podział zysków z coraz to lepiej wykonywanej pracy wśród robotników, przyczyniał się będzie do wzrostu ich zamożności. C. uważał, że bogactwo warstw pracujących będzie wzrastało wtedy, gdy oprócz zwyczajnej płacy robotnikom zagwarantowany będzie udział w zyskach właścicieli fabryk czy gospodarstw rolnych. Takie rozwiązanie będzie miało nie tylko korzystne rezultaty ekonomiczne, ale i moralne znaczenie: uczucia nienawiści wobec pracodawców zamienią się bowiem na świadome, czynne i harmonijne z nimi współdziałanie.
Program ekonomiczno-socjalnych reform C., jak sam to sugerował, opierał się na przemyśleniach Saint Simona i jego szkoły oraz Karola Fouriera. C. był przeciwnikiem merkantylizmu, który jego zdaniem nie sprzyja rozwojowi gospodarczemu, ale go tłumi. Odrzucał również ekonomiczny liberalizm, uważając że państwo nie powinno wycofywać się z konieczności decydowania o kształcie reform społecznych i gospodarczych, lecz przede wszystkim poprzez stanowienie dobrego prawa czynnie ma wspierać rozwój gospodarstwa narodowego. W zakresie nauki o pieniądzu opowiadał się za teorią Davida Ricardo mówiącą o tym, że każdy tzw. pieniądz kredytowy musi mieć swoje pokrycie kruszcowe (chociaż dopuszczał funkcjonowanie w powszechnym ekonomicznym obiegu również pieniądza papierowego). Powinien mieć on jednak, wg polskiego myśliciela, zabezpieczenie w tzw. kapitałach stałych - przede wszystkim zasobach ziemi osoby pożyczającej - z czym Ricardo się nie zgadzał.
Przyszłe Królestwo Boże na ziemi będzie wg C. wspólnotą wszystkich państw i narodów, nie pozbawiające jednak tych podmiotów odrębnych cech oraz suwerenności; będą one ze sobą nawzajem zgodnie współdziałać, budując dobro wspólne całej ludzkiej społeczności. Religia Chrystusowa zaś będzie przenikać wszystkie dziedziny społecznego życia, czyniąc szczęśliwymi wszystkie osoby, zaprowadzając w ich życiu pokój polityczny i społeczny ład. W Bożym Królestwie przyszłości zapanuje nowa religia, obejmująca wszystkie istniejące dotychczas duże wyznania religijne, będzie to „religia powszechna, katolicka”. Swym zasięgiem będzie ona obejmowała wszystkie te doktryny, które występowały w szczątkowej postaci dotychczas w różnych religiach świata, a które są ludzkości potrzebne do zbawienia i godziwego życia. W Królestwie Bożym nastąpi, zdaniem C., zjednoczenie potrzeb ciała i ducha ludzkiego. Zaspokajane będą zarówno pragnienia ciała, jak i ducha. Źródłem dobrobytu będzie udoskonalenie, przeobrażenie duszy ludzkiej i związany z tym zanik egoizmu, do czego wydatnie mają przyczynić się praktyczna realizacja sprawiedliwości społecznej i dobre wychowanie.
Zm. 12 III 1894 w P. Pochowany został w kościele par. św. Mikołaja w Wierzenicy pod P. W 1857 r. ożenił się z cioteczną siostrą Haliną, która w 1861 r. po urodzeniu dwóch synów przedwcześnie zm. W rok później umarł też jego ojciec.
Caro L., August Cieszkowski, Kr. 1893; Koppens R., „Ojcze nasz” Cieszkowskiego (Szkic krytyczno - literacki), „Przegląd Powszechny” (1896), t. 51, s. 1-25, 174-96, 380-406; Hozakowski T., Ojcze nasz (Wezwanie). T. II, P. 1900; Gapczyński T., Cieszkowskiego Ojcze Nasz (tom 3) wobec nauki Kościoła katolickiego, „Przegląd Kościelny”, 2 (1903), t. 4, s. 367-84; Majka J., Ojcze Nasz Augusta Cieszkowskiego, [w:] Sprawozdanie dyrektora c. k. Gim. Nowodworskiego czyli św. Anny, Kr. 1910, s. 7-55; Chrzanowski I., Ojcze nasz Augusta Cieszkowskiego, Lw. 1918; Roszkowski A., Poglądy społeczne i ekonomiczne Augusta Cieszkowskiego, P.-W. 1923; Dąbrowski E., Pojęcie Trójcy św. u Augusta Cieszkowskiego, „Przegląd Teologiczny” 2 (1927), nr 2, s. 119-41; 3 (1927), nr 3, s. 288-306; Kowalski K., Filozofia Augusta hr. Cieszkowskiego w świetle zasad Filozofii św. Tomasza z Akwinu. Studium porównawcze, P.-W.- Wilno-L. 1929; Klepacz M., Idea Boga w historiozofii A. Cieszkowskiego na tle ówczesnych prądów umysłowych, Kielce 1933; Keller J., Czyn jako wyraz postawy moralnej Augusta Cieszkowskiego, L. 1948; Włodarczyk T., Dobro i doskonałość etyczna w filozofii Augusta Cieszkowskiego, „Roczniki Filozoficzne” 1 (1959), s. 99-122; Wojtkowski A., August Cieszkowski 1814-1894, [w:] Wielkopolanie XIX wieku, t. II, P. 1969, s. 141-74; Walicki A., Dwa mesjanizmy. Adam Mickiewicz i August Cieszkowski, [w:] tenże, Filozofia a mesjanizm, W. 1970, s. 9-88; Walicki A., Pisma filozoficzne Cieszkowskiego z lat 1832-42 w komentarzach intelektualnych epoki, [w:] A. Cieszkowski, Prolegomena do historiozofii. Bóg i palingeneza oraz mniejsze pisma filozoficzne z lat 1838-42, W. 1972, s. VII-LIV; Walicki A., August Cieszkowski, [w:] Polska myśl filozoficzna i społeczna, t. 1: 1831-63, red. A. Walicki, W. 1973, s. 395-442; Bieńkowska E., Czytanie w przeszłości (Krasiński i Cieszkowski): dwie wersje romantycznej filozofii historii, „Znak” 1974, nr 4, s. 403-14; Curyło-Gonzales I., August Cieszkowski - romantyk i reformator, „Człowiek i Światopogląd” 10 (1976), s. 120-33; Hellwig J., Działalność pedagogiczna Augusta Cieszkowskiego, P. 1978; Hellwig J., Cieszkowski, W. 1979; Walicki A., Francuskie inspiracje myśli filozoficzno-religijnej Augusta Cieszkowskiego, [w:] tenże, Między filozofią, religią i polityką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu, W. 1983, s. 45-99; Broda J., Hellwig J., August Cieszkowski na tle współczesnych mu przemian w rolnictwie, P. 1984; Jędraszewski M., Filozofia i modlitwa, P.1986, s. 95-110; Sojka M., Neomesjanizm a recepcja Cieszkowskiego, W.-Kr.-Gd. 1986; Jakubowski M. N., Czyn, przyszłość, naród. Poglądy filozoficzne Augusta Cieszkowskiego, W.-P. 1989; Kubski G., Królestwo Boże w romantycznych interpretacjach. August Cieszkowski. Walerian Serwatowski, P. 1995; Jaroń J., Poglądy filozoficzne Augusta Cieszkowskiego, [w:] Intelektualiści rodem z Podlasia, S. 1997, s. 91-104; Kubski G., Egzegetyczne procedury Augusta Cieszkowskiego w „Ojcze nasz”, „Poznańskie Studia Teologiczne”, 8 (1998), s. 61-78; Palacz R., August Cieszkowski czyli filozofia polska miedzy spekulacją a czynem, [w:] tenże, Klasycy filozofii polskiej, W. 1999, s. 205-19; Spacer Aleją Filozofów. August Cieszkowski i jego intelektualna spuścizna, red. J. Banaszak, W. Trzeciakowski, Bydgoszcz 2004; Polak R., August Cieszkowski a katolicyzm, „Zeszyty Społeczne Klubu Inteligencji Katolickiej” 2007, nr 15, s. 111-18; Sajdek W., Postęp bez rozboju. Podstawy teorii dynamizmu społecznego w filozofii Augusta Cieszkowskiego, L. 2008; Sajdek W., Umysł daleko sięgający i gwałtownie twórczy, „Społeczeństwo i Rodzina” 2008, nr 2, s. 102-09; Wawrzynowicz W., „Ojcze nasz” jako projekt praktycznej realizacji idei historiozofii Cieszkowskiego, „Kronos” 2009, nr 1-2, s. 308-28; Co po Auguście Cieszkowskim? Spojrzenie po 120. latach, red. J. Banaszak, P. 2012; Nie tylko Wierzenica. O Auguście Cieszkowskim – w dwusetną rocznicę urodzin, red. J. Banaszak, P. 2014; Janeczek S., „Ojcze nasz” Augusta Cieszkowskiego: między religią a ideologią? , [w:] Veritas in caritate. Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Andrzeja Szostka MIC, L. 2016, s. 201-07; August Cieszkowski (1814 - 1894) – filozof wielu języków, red. W. Sajdek, Częstochowa 2017; Herbich T., Pragnienie Królestwa. August Cieszkowski, Mikołaj Bierdiajew i dwa oblicza mesjanizmu, W. 2018; fot. [https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:August_Cieszkowski.PNG; dostęp 25.04.2021].