Bakula S

Ur. 2 I 1912 w Chrośli, gm. Glinianka, pow. miński, w woj. warszawskim, s. Franciszka i Rozalii z Falińskich. Uk. Szk. Powsz. w Wiśniewie. Nast. w 1923 uk. Państw. SN im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Siedlcach. Przez pewien czas uczył w Szk. Powsz. w Golicach.

W 1934 został absolwentem Dywizyjnego Kursu Pchor. Rez. 79 pp., z dniem 1 I 1936 ppor., w 1939 oficer kontraktowy. Prowadził Junacki Hufiec Pracy w Garwolinie.

Po agresji Niemiec na Polskę, 2 IX 1939 był świadkiem bombardowania Brześcia, 8 IX nadal przebywał w Brześciu. Z innymi oficerami obserwował rozwój militarny kampanii wrześniowej, widząc nieuchronną klęskę polskiej armii w starciu z armią III Rzeszy. Do 16 IX przebywał w Brześciu. W nocy z 16 na 17 IX wycofujący się cały tabor w kierunku na Terespol został ostrzelany przez Niemców, następnie zawrócił na Błotków Duży. W takich okolicznościach B. 17 IX o godz. 11.00 dostał się do niewoli niem. i jako jeniec niem. ponownie powrócił do twierdzy w Brześciu.

27 IX wyjechał transportem z Brześcia w kierunku wschodnim, przekroczył stację graniczną Niegorjełoje, dostał się tym razem do niewoli radzieckiej. 1 X przebywał w Babyninie, skąd odbył w błocie marsz 44 km do Pawliszczew-Boru. 25 X odbył rozmowę przeprowadzoną przez funkcjonariusza NKWD. 2 XI z Pawliszczew-Boru wyjechał do obozu jenieckiego NKWD zorganizowanego w Kozielsku.

O samej organizacji pobytu w Kozielsku w swym notatniku zapisał: „[…] tu jest miejscowość kuracyjna, nie można pracować. Tu przywożą latem robotników do zdychania, chciałem powiedzieć - do oddychania”.

Po przyjeździe do Kozielska został początkowo zakwaterowany na terenie w tzw. Skitu, a nast. przeniesiony do obozu głównego tzw. Monastyru. 10 XI zapisał: „Ciężko być niewolnikiem. Radio gra, oficerowie sowieccy, rodzi się tęsknota, nostalgia zabija”, zaś 17 XI: „Najbardziej mnie gnębi to włażenie na prycze jak do trumny, słanie tych szmat. Są gorsze na świecie rzeczy […] Diabli nadali taką niewolę: układaj łachy, potem sobie gnaty, przy włażeniu uważaj, żeby schodzący z góry nie wlazł ci na głowę. I ciesz się, że wszy nie masz. A mówiłem: Nie jedź do Kozielska […] - jedź raczej na zachód - to nie, uparł się na wschód!”.

W obozie podupadł na zdrowiu, bał się choroby, a jeszcze bardziej śmierci w niewoli, tęsknił za Polską. Ppor. rez. B. figuruje na Liście Wywózkowej NKWD z 1 IV 1940; z Kozielska na uroczysko Kozie Góry wywieziony 5 IV 1940. Po rozstrzelaniu jego ciało złożono do dołu nr 2. Podczas ekshumacji przeprowadzonej w 1943 w Lesie Katyńskim zidentyfikowany został pod nr. 1881.

Przy zwłokach znaleziono świadectwo szczepienia z obozu w Kozielsku z 6 XII 1939 Nr 1534, książeczkę służby oficerskiej; notatki zostawione przez niego obejmują (na wszystkich dokumentach widoczne są niebieskie plamy, pochodzące od rozpuszczającego się chemicznego ołówka): osiem kartek złożonych w formie zeszyciku, ale niezszytych i nieposiadających okładek, pierwsza notatka w tym zeszyciku nosi datę 14 IX, została ona jednak odkreślona od całości kreską przez całą szerokość stronicy, a dalsze notatki mają już daty październikowe, listopadowe, grudniowe i styczniowe; kartkę wyjętą z zeszytu i celem łatwiejszego przechowywania złożoną na czworo, zapisaną przeważnie ćwiczeniami stenograficznymi i notatką, która się powtarza w notatniku - również brulion w stosunku do notatnika; kartkę, rozpadniętą na dwie części i na zgięciu częściowo wykruszoną, zapisaną nazwiskami i adresami; kartkę będącą wklejką w legitymację, na której widoczne są ślady po kleju i po farbie, odłączoną od płótna okładki legitymacyjnej, na jednej stronie zapisane adresy, strona będąca przyklejona do okładki nie posiada żadnych śladów pisma; notesik zrobiony przez autora z kartek zeszytu, poliniowanych w jedną linię i złożonych na pół, zeszycik zrobiony z 28 kartek osłonił autor okładką zrobioną z wierzchnich stron jakiegoś druku bolszewickiego i zszył czarną nicią, notatki obejmują wspomnienia od 2 IX 1939 do 5 IV 1940.

 
Katyń. Księga cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, W. 2000; Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk, wstęp i oprac. A. L. Szcześniak, W. 1989; Kozielsk w dołach Katynia. Dzienniki Kozielskie, red. Z. A. J. Peszkowski, S.Z.M. Zdrojewski, Pelplin-Łódź-Orchard Lake 2003; Lista katyńska. Jeńcy obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk zaginieni w Rosji Sowieckiej, oprac. A. Moszyński, W. 1989; Nastorowicz S., Pierwszy miesiąc niewoli, „Biuletyn Katyński” 1999, nr 44; Podlasiacy w Katyniu, red. nauk. P. Matusak, S. 1996; Rozstrzelani w Katyniu. Alfabetyczny spis 4410 jeńców polskich z Kozielska rozstrzelanych w kwietniu-maju 1940, według źródeł sowieckich, polskich i niemieckich, pod. red. M. Skrzyńskiej-Pławińskiej, W. 1995, Indeks represjonowanych. Rozstrzelani w Katyniu, red. i koordynacja M. Skrzyńska-Pławińska, t. I, W. 1995.

(autor Maryla FAŁDOWSKA)