OPUSKI Zenon


Ur. się 7 II 1876 w Kaliszu, w rodzinie ziemiańskiej jako syn Zenona, notariusza i adwokata w Kaliszu, oraz Izabeli z Olechowskich. Siostra Maria była pedagogiem i działaczką socjalistyczną. Po ukończeniu szk. powsz. rozpoczął naukę w ośmioklasowym Męskim Gim. Klasycznym w Kaliszu. W 1895 r. Ł. uzyskał świadectwo dojrzałości, po czym rozpoczął studia prawnicze na Cesarskim UW. Po dwóch latach przeniósł się na studia prawnicze na Uniw. w Dorpacie. W trakcie studiów był czł. tajnego stow. „Ognisko”. W Dorpacie zawarł również związek małż. z Zofią z domu Drzewiecką. Po ukończeni studiów Ł. objął maj. Rembielino k. Chorzel, pow. przasnyski. Od 1903 r. związał się z ruchem socjalistycznym i zaangażował się w działalność niepodległościową prowadząc agitację na terenie pow. Został za to w 1905 r. osadzony w więzieniu w Płocku, a następnie osądzony i skazany na wyjazd poza granice Król. Pol.

Po zakończeniu stanu wojennego Ł. wrócił do Kongresówki i podjął w 1909 r. pracę jako instruktor rolny w Łukowie. Następnie został kierownikiem Związku Kółek Rolniczych. Nadal angażuje się w działalność niepodległościową. Od 1911 r. był czł. „Strzelca”. Jeszcze przed wybuchem wojny utworzył w pow. łukowskim Organizację Wojskową szkolącą młodzież. W VIII 1914 Ł. ps. „Kmicic”, „Babinicz” zorganizował pluton, który podporządkował Związkowi Walki Czynnej, a następnie POW. Stanął na czele łukowskiego oddz. POW dokonującego sabotażu wojsk. m.in. wraz z oddz. lotnym z S. pod dowództwem Józefa Korszaka ps. „Piotr” brał udział w akcji wysadzania 5 mostów na przedpolu twierdzy Brześć pod koniec 1914 r. Za działalność dywersyjną Ł. został aresztowany. Przebywając w związku z chorobą w szpitalu w Łukowie, w VIII 1915 na kilka dni przed planowaną ewakuacją do Rosji uciekł, następnie porywając samolot z lotnikiem przedostał się na drugą stronę frontu. 15 VIII 1915 wstąpił do 1 kompanii 1 baonu 1 pp I Brygady Legionów.

10 II 1916 Ł. oddelegowano do służby w POW. Objął stanowisko kmdt. obwodu 2 POW Łuków, a następnie kmdt. grupy B obwodów Okręgu IX POW S. (pow. łukowski, bialski, konstantynowski, włodawski). Piastował także funkcję kmdt. szk. podoficerskiej, kmdt. oddziałów bojowych IX Okręgu POW S. Wchodził również w skład Zarz. CKN w W. W IX 1916 został aresztowany przez Niemców za działalność niepodległościową i osadzony w więzieniu, ale na skutek choroby został zwolniony. W I 1917 r. Ł. ponownie objął stanowisko kmdt. grupy B obwodów Okręgu IX POW S. W związku z kryzysem przysięgowym ponownie go aresztowano w VII 1917 i przewieziono do Hannoweru, następnie do obozu internowanych Celle-Schloss, a ostatecznie do obozu w Holzmünden, w którym przebywał do IX 1918. Po interwencji Stefana Dziewulskiego, ówczesnego podsekretarza stanu w MSW i wskutek pogarszającego się stanu zdrowia, został zwolniony z obozu. Udał się wówczas do Jędrzejowa, gdzie objął funkcję kmdt. obwodu POW oraz d-cy Straży Bezpieczeństwa podległej Powiatowemu Komitetowi Obywatelskiemu pow. jędrzejowskiego. Pod koniec X 1918 stanął na czele akcji rozbrajania Austriaków na terenie pow. Z ramienia POW został kmdt. placu w Jędrzejowie. Wspólnie z Andrzejem Waleronem przejął 7 XI 1918 władzę w mieście na rzecz „rządu lubelskiego”.

Pod koniec XI 1918 Ł. był już w Łukowie obejmując stanowisko pow. komisarza ludowego. Formalnie stało się to 3 XII 1918. Następnie od 28 VIII 1919 pełnił funkcję p. o. starosty pow. łukowskiego. W VII 1920 w trakcie ofensywy bolszewickiej zgłasił się ochotniczo do armii. 15 VII został wcielony do 22 pp w st. ppor. i otrzymał funkcję referenta oświatowego. Z wojska został zwolniony już w XI 1920 i po-wrócił na stanowisko p.o. starosty pow. łukowskiego. Jednak na przełomie 1920/21 r. Ł. przeniesiono na stanowisko p.o. starosty konstantynowskiego w Janowie Podl. Na tym stanowisku przyczynił się do utrzymania integralności pow. konstantynowskiego. 5 III 1925 zwolniono Ł. ze stanowiska i służby państw. na skutek incydentu z pracownikiem magistratu (spoliczkowanie woźnego). 14 IV 1925, wskutek odwołania, ponownie przyjęto go do służby państw. i został pracownikiem Urz. Woj. w Łodzi, ale w postępowaniu dyscyplinarnym uznany za winnego we wspomnianym wyżej incydencie. Najwyższa Komisja Dyscyplinarna przy Prezesie Rady Ministrów, biorąc pod uwagę nienaganną służbę na stanowisku starosty od 1925 r., wyznaczyła karę nagany.

Ł. pracując w Wydz. Samorządowym Urz. Woj. w Łodzi włączył się w działalność organizacji społ. Wybrany prezesem Zarz. Okręgowego Związku Legionistów Polskich, wziął czynny udział w przewrocie majowym. 29 IX 1926 został mianowany starostą słupeckim. Nadal aktywnie działał w środowisku kombatanckim piastując stanowisko prezesa zarządów powiatowych Związku Oficerów Rezerwy oraz Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny.

14 VII 1930 Ł. przeniesiono w stan nieczynny, a 1 X 1930 w stan spoczynku. Często zmieniał miejsce pobytu. W 1931 r. mieszkał w Grodnie, następnie w S., a w 1933 r. przeniósł się do Tarnowa. W III 1933 objął stanowisko asesora w Tymczasowym Zarz. Miejskim w Tarnowie. W 1935 r. Ł. przebywał w Wieleniu nad Notecią w pow. czarnkowskim. W 1938 r. prowadził hurtownię tytoniu w Kraśniku. Tam wraz z rodziną mieszkał w okresie II woj. świat. Za działalność konspiracyjną został aresztowany przez gestapo i osadzony na Zamku Lubelskim. Ze względu na brak dowodów i chorobę serca został zwolniony ze szpitala więziennego.

Na pocz. 1946 r. Ł. przeprowadził się do Kluczborka i otworzył sklep z artykułami biurowymi. Włączył się w działalność miejscowej par. obejmując m. in. funkcję sekr. lokalnego „Caritasu”. Angażował się również w działalność agitacyjną na rzecz PSL w kampanii referendalnej 1946 r. Rozpoczął też współpracę z WiN, udostępniając swój sklep jako punkt kontaktowy i skład materiałów propagandowych. Na przełomie XI/XII 1946 został aresztowany i osadzony w więzieniu w Strzelcach Opolskich. Odzyskał wolność 25 II 1947 z powodu amnestii. Pracował we własnym sklepie do 1949 r., kiedy to przeszedł na emeryturę. Nadal znajdował się pod obserwacją organów bezpieczeństwa.

Za działalność niepodległościową Ł. został odznaczony: Krzyżem Niepodległości (12 III 1931), Krzyżem Walecznych (10 I 1922), Złotym Krzyżem Zasługi, Krzy-żem „Za Wierną Służbę”, Krzyżem POW, Odznaką Pamiątkową Więźniów Ideowych, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-21 oraz Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.

Zm. schorowany 10 V 1957 w Kluczborku. W małż. z Zofią z Drzewickich miał czworo dzieci: Wojciecha, Jerzego, Janusza i Zofię.

 

Pająk J. Z., Łopuski Zenon, [w:] Świętokrzyski słownik biograficzny, t. 2, 1795-1918, red. J. Szczepański, Kielce 2009, s. 294; W walce o Niepodległą przez całe życie. Zenon Łopuski – żołnierz, starosta, działacz WiN, „Niepodległość”, 2012, T. LXI, s. 305-14; Mierzwa J., Mazurek J., Wspomnienia chłopa – peowiaka, „Niepodległość” 1930, t. II, s. 297, 299; Szkoła kaliska. I Lic. Ogólnokształcące im. Adama Asnyka w Kaliszu. Nauczyciele i wychowankowie, red. K. Walczak, Kalisz 1998, s. 208; Garbaczewski J., Kadra oficerska 22 pp (S.) w l. wojny 1918-21, „Szkice Podlaskie” 2000 z.8, s. 183; Chromiński M. J., Działalność III/IX Okręgu POW (S.) w l. 1914-18 oraz jej wkład w powstanie i organizację 22 siedleckiego pp, „Rocznik Archiwalno-Historyczny CAW”, 2011, nr 4, s. 91-92; Grzybalska M., Kolekcja Krzysztofa Michałowskiego, https://archi warodzinne.gov.pl/kolekcje/kolekcja-krzysztofa-michalowskiego [dostęp 11.07.2020].

(autor Anna MADEJ)