HORNOWSKI Bolesaw


Ur. się 6 V 1914 w m. Studzianka nad Zielawą w rodzinie Władysława i Józefy z domu Bobkiewicz. Po ukończeniu w 1929 r. Publicznej Szk. Powsz. w Łomazach dalszą naukę podjął w Państw. Seminarium Nauczycielskim Męskim im. Mieczysława Brzezińskiego w Leśnej Podl. W czasie nauki w tym zakładzie kształcenia nauczycieli na płd. Podl. należał do koła sportowego i chóru szk. W VI 1934, po zdaniu matury (XI Komplet Kurs im. Józefa Poniatowskiego) i uzyskaniu dyplomu naucz. publicznych i prywatnych szk. powsz. w r. szk. 1935/36, odbył bezpłatną praktykę pedagogiczną w Publicznej Szk. Powsz. w Łomazach nad Zielawą. Od 1 IX 1936 objął posadę naucz. kontraktowego w Publicznej Szk. Powsz. w Piszczacu. Po r. został przeniesiony na posadę naucz. tymczasowego do Publicznej Szk. Powsz. w Kaliłowie k. B. Podl. Po zdaniu egzaminu praktycznego na naucz. publicznych szkół powszechnych od 1 IX 1938 wrócił do pracy w Publicznej Szk. Powsz. w Łomazach jako naucz. etatowy.

Powołany do odbycia służby wojsk. przeszedł szkolenie w kompanii szk. Obrony Narodowej. W szeregach 2 Pułku Strzelców Pieszych w st. kpr. podchorążego wziął udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Po przekroczeniu granicy pol.-węgierskiej 21 IX 1939 w Jaremczu wraz z kolegami z oddz. był internowany w Koma’romu. 1 III 1940 uciekł z tego obozu, by przez Jugosławię, Włochy dostać się do Francji. Przeszedł we Francji szkolenie w obozie Coëtquidan. Po kapitulacji tego kraju, drogą morską z portu Bordeaux, przedostał się na Wyspy Brytyjskie. Po ukończeniu szk. podchorążych PSZ w Dundee (Szkocja) służył jako ppor. W 1943 r., dzięki swoim staraniom, skierowany został na studia na Uniw. w Edynburgu i studiował tu psychologię, pedagogikę i biologię. 14 VI 1947 r. obronił pracę magisterską pt.: Psychological interpretation of sex differences in drawing a “man” in early adolescence. 4 VII 1947 otrzymał stopień MA with honours in psychology.

W pocz. XII 1947 wrócił do Polski i 1 II 1948 podjął pracę psychologa w Poradni Zawodowej Urzędu Zatrudnienia w P. W V 1948 nostryfikował dyplom magisterski na UW i podjął decyzję o pisaniu pracy doktorskiej pod kierunkiem prof. Stefana Błachowskiego. W V 1950 obronił pracę pt.: Z badań nad percepcją metodą Ravena i otrzymał st. dr. filoz. Uniw. w P. (od 1955 r. UAM). Po zamknięciu poradni zawodowej przez 3 miesiące pracował jako kierownik Sekcji Oddz. Personalnego Zjednoczenia Przemysłu Taboru Kolejowego „Tasko”. Od 1 XI 1950 przeszedł na etat adiunkta w II Katedrze Psychologii Uniw. w P. Prowadził ćwiczenia ze studentami na kierunku psychologia. Podjął równocześnie pierwsze badania nauk. nad rozwojem umysłowym i rozwojem osobowości oraz nad kształtowaniem się przekonań i światopoglądu oraz nad rolą różnych czynników psychologicznych w zachowaniu i działalności człowieka. Po zdaniu egzaminów i przedstawieniu monografii pt. Kształtowanie naukowego światopoglądu u dzieci i młodzieży otrzymał 6 VI 1957 st. kandydata nauk psychologicznych. Dwa lata później, 1 X 1959, powołany został na stanowisko docenta etatowego.

Po przejściu w stan spoczynku prof. dr. S. Błachowskiego 30 IX 1960 objął po nim kierownictwo Katedry Psychologii, sprawując równocześnie funkcję kierownika Zakładu Psychologii Rozwojowej i Wychowawczej UAM. Kontynuując badania przeprowadził w 1959 r., jako jeden z pierwszych, analizę psychologiczną skali Progressive Matrices Ravena i dokonał adaptacji tej skali do warunków pol. W l. 60. kontynuował badania nad problematykę zdolności. Uzupełnił studia nad Skalą Ravena dostarczając jeden z podstawowych instrumentów badawczych. Prowadził badania nad rysunkiem postaci ludzkiej jako metodą diagnozy rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży, które rozpoczął w Anglii. Udostępnił pol. czytelnikowi obszerną literaturę zagraniczną na temat rysunku postaci ludzkiej jako cennej metody poznania rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży. Stanął na stanowisku, że metoda rysunku postaci ludzkiej może być wykorzystana do diagnozy różnych cech osobowości, a nie tylko do diagnozy rozwoju umysłowego. Zainicjował szeroki ogólnopol. program badań empirycznych nad rysunkiem jako metodą diagnostyczną. Rozważania całościowe nad tą kwestią zamknął w swojej monografii: Badania nad rozwojem psychicznym dzieci i młodzieży na podstawie rysunku postaci ludzkiej (wyd. I 1970, wyd. II 1982).

Prowadząc badania w l. 1960-62 łączył je z funkcją prodziekana Wydz. Filozoficzno-Historycznego UAM. Od 1961 r. do 1970 r. był również kierownikiem Katedry Psychologii Uniw. Gd. Będąc w pełni sił twórczych, od 1962 r. został red. naczelnym „Przeglądu Psychologicznego”. Przez 13 l. zwiększył jego nakład, objętość, przekształcając od 1972 r. w kwartalnik. W l. 1969-81, sprawując funkcję dyr. Instytutu Psychologii UAM i kierownika Zakładu Psychologii Ogólnej, kontynuował badania nad problematyką zdolności, zamykając rozważania opublikowaniem w 1978 r. monografii pt. Rozwój inteligencji i zdolności specjalnych. Dalsze studia prowadził nad uchwyceniem zależności między rozwojem umysłu a osobowością jednostki.

Charakteryzowany był jako człowiek „skromny i rzetelny”. Pasję badawczą „przenosił” na współpracowników, ale też kolegów z innych ośrodków nauk., w tym w WSP w Zielonej Górze. Wypromował 47 magistrów, 40 doktorów. Opiniował prace i dorobek nauk. w 17 przewodach habilitacyjnych, recenzował 9-krotnie dorobek na tytuł prof. nadzwyczajnego i 4-krotnie profesora zw. Opublikował, mimo rozlicznych funkcji i zająć organizacyjnych, ok. 100 prac m.in. na łamach „Przeglądu Psychologicznego” i „Studiów Psychologicznych”. Był tłuma-czem, wspólnie z B. Roseman i S. Kowalskim, monografii E. B. Hurlocka Rozwój dziecka, W. 1960, ss. 865 (wyd. I), 1961, ss. 600 (wyd. II).

Reprezentował Polskę na międzynarodowych kongresach, sympozjach, zjazdach, w tym na Kongresach Psychologii Stosowanej i Międzynarodowych Kongresach Psychologów. W l. 1954-60 był sekr., a w l. 1962-64 wiceprzew. ZG Pol. Tow. Psychologicznego (PTP). W l. 1959-72 był też przew. Oddz. Poznańskiego PTP.

Był czł. Komitetu Nauk Psychologicznych PAN, Międzynarodowej Unii Psychologii Naukowej (IUPS), Międzynarodowego Tow. Psychologii Stosowanej (IAAP), Międzynarodowej Rady Psychologii (ICP), Międzynarodowego Tow. Psychologii Szkolnej (ISPA), Międzynarodowego Zespołu Badań nad Wartością Pracy Ludzkiej. Był czł. hon. Amerykańskiego Tow. Psychologii (APA), Pol. Tow. Pedagogicznego, Pol. Tow. Psychologicznego i Pol. Tow. Socjologicznego.

Odznaczony był Krzyżem Kawalerskim OOP (1973), Złotym Krzyżem Zasługi (1972), Medalem KEN (1979). Uhonorowany Złotą Odznaką Za Zasługi dla Pol. Tow. Psychologicznego (1981), tytułem i odznaką Zasłużony Nauczyciel PRL. Był laureatem Nagrody Ministra Oświaty i Wychowania za kształcenie młodej kadry nauk. w 1981 r., nagrody indywidualnej II st. Ministra Szkolnictwa Wyższego i Techniki w 1974, 1979, 1983 r. Był współtwórcą poznańskiej szk. psychologii.

Zm. nagle 28 VII 1983 w P., pochowany został w Alei Zasłużonych na cm. na Junikowie w P. Żonaty od VI 1949 ze Stanisławą Cieślak miał dwie córki: Elżbietę (prof. psychologii), Annę (dr medycyny) i syna Tomasza (prof. fizyki).


Stachowski R
., Prof. dr Bolesław Hornowski (1914-83), „Przegląd Psychologiczny” 1984, nr 1, s. 3-12 (fot.) – łącznie z przemówieniami pogrzebowymi doc. dr. hab. Tomasza Maruszewskiego i doc. dr. hab. Romana Ossowskiego; Tyszkowa M., Prof. dr Bolesław Hornowski (1914-1983). Uczony i nauczyciel, „Przegląd Psychologiczny” 1984, nr 2, s. 271-75 (fot.); Stachowski R., Profesor Bolesław Hornowski 1914-83, „Człowiek i Społeczeństwo” 2005, z.25, s. 43-48; Demidowicz T., Hornowski Bolesław (1914-1989), „Echo Leśniaków” 2005-06, nr 9/10, s. 103-05 (fot.); Huber-Cudzik L., Modzelewska M., Gąsowski J., Ruda K., Żuk T., Omówienie dorobku naukowego prof. dr. Bolesława Hornowskiego, „Przegląd Psychologiczny” 1984, nr 2, s. 277-83; Pater M., Bibliografia ważniejszych prac prof. dr. Bolesława Hornowskiego, „Przegląd Psychologiczny” 1984, nr 2, s. 285-87; Sroka J., Leśniacy. Zakład Kształcenia Nauczycieli w Leśnej Podl. 1916-70, B. Podl. 1990, s. 351-53 (fot.), 407; Portal wiedzy one-tpl./60123, Hornowski Bolesław; Informacje córki H.. Elżbiety z VII 2010.

(autor Tomasz DEMIDOWICZ)