HOZER Kazimierz


Ur. 2 XII 1890 w Bochni s. Franciszka i Marii z domu Mizerskiej. Ojciec był sprzedawcą maszyn rolniczych. W l. 1903-7 H. uczęszczał do gim. w Bochni, po czym pobierał nauki w IV Gim. w Kr. (1907-8) i V Gim. w Kr. (1908-9). W okresie 1909-12 uczył się eksternistycznie w krakowskiej II Szk. Realnej, gdzie zdał maturę. W l. 1913-4 uczęszczał do studium rolniczego przy UJ, był słuchaczem agronomii, a w 1914 r. przeniósł się na filoz.

Podczas pobytu w Kr. H. angażował się (1912-4) w prace Związku Strzeleckiego. Jego przełożonymi byli wówczas Kostek Aleksandrowicz, Kordian Kunc oraz Kordian Zamorski. W 1914 r. przez 8 miesięcy służył w V bat. I Bryg. LP, z którym wyruszył na wojnę. Od 6 VIII 1914 do 31 VIII 1917 pełnił obowiązki oficera kompanijnego V bat. I Bryg. LP oraz w okresie 6 VIII 1916 - 1 I 1917 obowiązki d-cy komp. (w zastępstwie). Od 9 XI 1914 dowodził II plut. 3 komp. 12 XI 1914 otrzymał st. ppor. piechoty. W LP odbył całą kampanię wojenną, aż do wycofania ich z frontu. Po kryzysie przysięgowym, w l. 1917-8 działał w POW. Pełnił m.in. funkcję kmdt. m. Kr. i kmdt. Oddz. Wywiadowczego przy Naczelnej Komendzie POW. Od 1 IX 1917 do 1 XI 1918 był kmdt. Okręgu Podkarpackiego nr IV w Stryju. W trakcie służby w POW jego przełożonymi byli: Mieczysław Więckowski, Kordian Zamorski i Wacław Stachiewicz. W 1917 r. ukończył Szk. Podoficerską Związku Strzeleckiego w Kr., a następnie Wyż. Szk. Oficerską w 5. pp LP. 2 XI 1918 wstąpił do WP do 5. pp Legionów. Uczestniczył w walkach z Ukraińcami o Lw. Od 1 XI 1918 pełnił służbę w st. por. w 5. pp Legionów we Lw. jako d-ca 2. komp., następnie do 7 VII 1919 jako d-ca 1 komp. stacjonującej w Komorowie, zaś od 7 III 1919 jako d-ca I bat. 5. pp Legionów. W st. ppor. pełnił wówczas funkcję d-cy komp.

Jako d-ca komp. 5. pp Legionów służył pocz. w Przemyślu, a następnie we Lw. Po awansie na d-cę I bat. 5. pp LP brał udział w wojnie pol.-sowieckiej. Od 13 IV 1919 uczestniczył w ofensywie na Wilno i na Olwicz, oraz w wyprawie kijowskiej, w odwrocie spod Kijowa oraz kontrofensywie znad Wieprza. D. 2 XII 1919 awansował na st. kpt., a 15 VII 1920 na st. mjr. (zatwierdzony 21 VII 1920 ze starszeństwem z d. 1 IV 1920).

D. 13 IV 1919 wyjechał do 5. pp Legionów, w składzie 1 DP Legionów, z Ostrowi Mazowieckiej w kierunku na Wilno. D-cą pułku był wówczas mjr Stefan Dąb-Biernacki, a d-cą I bat. por. H., który stoczył ciężkie walki pod Niemieżem, powstrzymując nieprzyjaciela poruszającego się w kierunku Oszmiany. 14 VII 1919 I bat. 5. pp Legionów odjechał z Wilna do Mołodeczna. W d. 25-26 VII 1919 bat. stoczył walki obronne w grupie ppłk. Juliusza Zulaufa pod Starą Wilejką biorąc do niewoli ok. 50 jeńców i zdobywając karabin maszynowy. D. 3 VIII 1919 w związku z posuwaniem się grupy mjr. Gustawa Dreszera zarządzone zostało natarcie na Zurychy. Bat. zdobył 9 sierpnia Krzywicze, następnie walczył o Budsław. Za walki w grupie „Wilejka” d-ca 2. DP Legionów płk Henryk Minkiewicz wydał dla dowodzonego przez mjr. H. I bat. rozkaz pochwalny. Po walkach pod Krzywiczami i Budsławiem I bat. wszedł w skład grupy mjr. Stefana Dęba-Biernackiego d-cy 5. pp Legionów. Walczył na Litwie i Łotwie. W grupie mjr. S. Dęba-Biernackiego zdobył stację Ziabki oraz walczył nad rzeką Dźwiną i rzeczką Bołtą.

W d. 25 VI - 14 IX 1920 pełnił funkcję d-cy 5. pp Legionów (w zastępstwie). Podczas kontrofensywy znad Wieprza w ramach wchodzącej w skład 3. Armii I Bryg. Piechoty Legionów z 1 DP Legionów 5. pp Legionów pod dowództwem mjr. H. ruszył na Ostrów Lubelski, gdzie zdobyto ros. samolot biorąc do niewoli pilota, a następnie na Parczew, B. Podl., Konstantynów i Drohiczyn n. Bugiem. Skoncentrowana w rejonie Brzeżnica Bychawska – Tarło – Zabłocka Wólka grupa mjr H. w składzie 3 batalionów wraz z art. w d. 13 VIII 1920 uderzyły na Ostrów i Łęczną. Grupa mjr. H. przez cały czas walk n. Bugiem pomimo szczupłych sił i nacisku nieprzyjaciela rozbijała kolumny sowieckie biorąc jeńców, zdobycz i uprzedzając nieprzyjacielskie ataki na pol. pozycje. Grupa mjr. H. 15 VIII 1920 w składzie Frontu Środkowego w 3. Armii z 1 DP Legionów składała się z 5. pp Legionów i części 157 pp.

We wniosku o nadanie orderu Virtuti Militari V klasy za udział w wojnie pol.-sowieckiej znajdują się opisy działań grupy mjr. H. na Lubelszczyźnie. W d. 13 VIII 1920 jednostki ACz skoncentrowały się w rejonie Lubartowa i Łęcznej z zamiarem zaatakowania w kierunku L. Mjr H. jako d-ca grupy swojego imienia przy pomocy jednostek 5. pp Legionów przeprowadził od Łęcznej i Lubartowa koncentryczny atak dwoma kolumnami w kierunku na Ostrów Lubelski. D. 14 VIII 1920 mjr H. zajął Ostrów i skoncentrował tam 5. pp Legionów. Stamtąd 15 VIII ruszył na Parczew. Przez obsadzenie Ostrowa Lubelskiego rozbił znajdujące się tam jednostki ACz przygotowane do akcji na L. Koncentrując tam oddziały 5. pp Legionów stworzył punkt wypadowy dla oddziałów 1. DP Legionów, skąd rozpoczęła się generalna kontrofensywa w kierunku B. Podl.

W d. 20 IX 1920 H. przeniesiono ze stanowiska d-cy 5. pp Legionów na stanowisko d-cy 41. pp. D. 22 II 1922 został odkomenderowany na 3 miesięczny kurs dowódców dywizji i pp w Rembertowie. Z kursu powrócił 12 VI 1922 i ponownie objął stanowisko d-cy 41. pp. Mjr H. bardzo dobrze wypełniał postawione przed nim obowiązki za co otrzymywał pochwały: 29 III 1923 d-cy 29. DP za staranne opracowanie elaboratu mobilizacyjnego, 30 VI 1924 od d-cy Okręgu Korpusu nr III gen. Leona Berbeckiego za dobre opracowanie elaboratu mobilizacyjnego 41. pp., 27 VIII 1924 podziękowanie od d-cy Okręgu Korpusu nr III Grodno za pracę nad wychowaniem fizycznym w dowodzonym przez siebie pułku. W d. 17 XII 1924 H. awansował do st. ppłk., a już 20 XII 1924 otrzymał przeniesienie do Departamentu I MSWojsk. na stanowisko kierownika referatu organizacyjno-mobilizacyjnego. D-ca 29. DP gen. bryg. Aleksander Załęski w d. 9 II 1925 udzielił ppłk. H. pochwały za gorliwą pracę na stanowisku d-cy 41. pp. D. 22 VIII 1926 został przeniesiony z 41. pp do 22. pp na stanowisko d-cy pułku.

W d. 2 IV 1927 odkomenderowano H. na kurs informacyjny do Centralnej Szk. Strzelniczej w Toruniu. Z kursu powrócił 16 IV 1927 i ponownie objął dowództwo 22 pp. D. 26 IX 1927 został odkomenderowany na kurs dla d-ców pułków w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia Armii w Rembertowie. Awans na płk. otrzymał 12 I 1929 ze starszeństwem od 1 I 1929.

Przełożeni wydawali nie tylko pozytywne opinie o H.: bojowo bardzo dzielny i odważny, służbista, świetnie i szybko orientujący się w sytuacji. Stanowczy i pewny w wykonaniu zadań. W pracy garnizonowej i w służbie wymagający i konsekwentny. We wniosku o nadanie orderu Virtuti Militari V klasy mjr H. został uznany jako jeden z najlepszych d-ców bat. 5. pp Legionów. Od 6 III do 6 VI 1922 mjr H. z 41. pp odbył kurs d-ców bat. i złożył egzamin z wynikiem niedostatecznym z taktyki i dobrym z pozostałych przedmiotów. Wg opinii przełożonych w tym okresie cechował go „charakter jeszcze niezrównoważony, usposobienie wrażliwe i nerwowe”. Temperament gwałtowny – życiowo mniej wyrobiony. Kłopoty rodzinne w związku z przeniesieniem do 41. pp wpłynęły ujemnie na jego stan psychiczny. Oficer wyłącznie liniowy, nie nadający się do pracy biurowej. Opinia wydana w 1922 r. przez Doświadczalne Centrum Wyszkolenia Armii w Rembertowie: jednostka wysoce ideowa i wykonawczo-kierownicza. W decyzji szybki, ale nerwowy i nierówny, przez co popełniał czasami bardzo poważne błędy, brak jeszcze solidnie ugruntowanych zasad taktyki. Zdolny, ale chwiejny.

W 1924 r. mjr H. został posądzony o nietaktowne zachowanie się wobec żony podległego mu oficera. Sprawa nie została założona przed Sądem Hon. ponieważ zatarg został załatwiony polubownie z pełnym zadośćuczynieniem dla strony pokrzywdzonej. H. postawiono również zarzuty o przywłaszczenie maszyny skarbowej i używanie wojsk. koni do robót prywatnych, co nosiło cechę występków karnych. W II 1926 H. został ukarany 5-dniowym aresztem domowym. Prezydent decyzją z 5 IV 1927 uwzględnił prośbę szefa Departamentu I Piechoty MSWojsk. i darował w drodze łaski ppłk. H. kary orzeczone prawomocnym wyrokiem Wojsk. Sądu Okręgowego nr 1 w W. z d. 26 XI 1925 oraz zarządził skreślenie tych kar z ewidencji wszystkich władz prowadzących rejestry karne.

Podczas służby w 22. pp H. pełnił funkcję prezesa Wojsk. Klubu Sportowego (WKS) 22. pp, który wywalczył w 1931 r. wejście do piłkarskiej ekstraklasy - Ligi. Wspieranie piłkarzy przez H. przyczyniło się do zbudowania w S. silnej drużyny piłkarskiej. Przed rozgrywkami A klasy do odbycia służby wojsk. w 22. pp zgłosiło się kilku piłkarzy z P. Za transferami i chęcią odbycia służby wojsk. w S. przez poznańskich piłkarzy stał H. Może z powodu sympatii Marszałka Józefa Piłsudskiego, H. mógł sobie pozwolić na większe wsparcie dla piłkarzy, niż wynikało to z zajmowanego stanowiska d-cy pułku.

H. posiadał następujące odznaczenia pol.: Virtuti Militari klasy V (1921), Krzyż Oficerski OOP (1928), Krzyż Niepodległości, czterokrotnie Krzyż Walecznych, Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-21, Medal Dziesięciolecia Niepodległości. Odznaki: Odznaka Pamiątkowa „Orlęta” za obronę Lw. i Kresów Wschodnich, Gwiazda Przemyśla, Odznaka 4. pp Legionów, Krzyż POW, Krzyż za Wilno, Odznakę frontu Litewsko-Białoruskiego, Krzyż Wschód. Odznaczenia zagraniczne: Krzyż Kawalerski Legii Hon. V klasy nadany w 1928, austro-węgierski srebrny medal waleczności II klasy, Medal pamiątkowy Łotewski za 1918-28, Krzyż Estoń-ski, Order Gwiazdy Rumunii III klasy (pośmiertnie).

Płk H. zm. tragicznie 9 VI 1932. Prowadził w tym d. ćwiczenia aplikacyjne 22. pp na terenie leśnym pod S. W ćwiczeniach tych uczestniczył inspektor armii gen. dyw. S. Dąb Biernacki. Podczas ćwiczeń koń H. poniósł i wjechał między drzewa, a jadący na nim H. uderzył głową o pień. Rannego płk. H. przewieziono samochodem do S., skąd samolotem sanitarnym przetransportowano go do szpitala w W. Zm. w drodze z lotniska do szpitala, nie odzyskawszy przytomności. Przyczyną śmierci było złamanie podstawy czaszki.

Po tragicznym wypadku płk. H. już dzień później, 10 VI 1932 do S. przybył Marszałek J. Piłsudski, aby osobiście złożyć kondolencje wdowie po płk. Pogrzeb odbył się 12 VI 1932. Zmarły został pochowany na cm. wojskowym na Powązkach (kwat. A 15 rząd 5 grób 4 w jednym grobowcu z c. Janiną Marią Hozer). Na pogrzebie byli obecni przedstawiciele Rządu RP oraz władz wojsk. Uroczystości rozpoczęły się o godzinie 16.30 w kościele garnizonowym w W. Uczestniczyły w nich poczty sztandarowe Federacji Związku Legionistów, Związku Strzeleckiego, Związku Peowiaków, Związku Inwalidów Wojennych, Ochotniczych Straży Pożarnych, delegacje gmin pow. siedleckiego i wójtowie. Na czele konduktu kroczyła komp. hon. 22. pp, którego zmarły był d-cą, komp. 21. pp, poczet sztandarowy Związku Strzeleckiego, komp. Przysposobienia Wojsk. Kolejowego z S. oraz inne poczty sztandarowe. Wśród złożonych wieńców znalazł się wieniec od Marszałka J. Piłsudskiego. Mieszkańcy S. oddali hołd H. 19 VI 1932 dwuminutową ciszą podczas międzynarodowego meczu piłkarskiego WKS 22 pp przeciwko Rapidowi Wiedeń (1:6). Po śmierci H. na walnym zgromadzeniu czł. klubu WKS 22 pp 5 VIII 1933 doszło do jego reorganizacji i przekształcenia się w KS 22 pp Strzelec Siedlce im. płk. Kazimierza Hozera. Po śmierci płk. H. stanowisko d-cy 22. pp objął w VI 1932 ppłk Marian Prosołowicz, a od IV 1934 aż do kampanii wrześniowej 1939 r. pułkiem dowodził ppłk Feliks Jędrychowski.

W małż. (24 IV 1916) z Janiną Teresą Weinert (ur. 11 XII 1892) miał dwoje dzieci, c. Janina (1922-2008) była architektem.

Płk H. znalazł się wśród 30 kandydatów do tytułu Siedlczanina XX w. W S. znajduje się ul. Kazimierza Hozera. Nazwa ta została nadana 8 II 1937 i przetrwała do d. dzisiejszego. Ul. H. znajdowała się również w Suwałkach.


Cygan W. K
., Słownik biograficzny oficerów LP, Tom II, W. 1998, s. 59; „Gazeta Lwowska” 1932, nr 131, s. 2; „Nowa Gazeta Podlaska” 1932, nr 25; Kindziuk S., Plebiscyt Siedlczanin XX w., „Kurier Siedlecki” 2001, nr 4, s. 8-9; Bąbiński K., Zarys historii wojennej pułków pol. 1918-20. 5 pp Legionów, W. 1929, s. 28-9, 35-7, 77, 84; Bitwa warszawska 13-28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Część I (13-17 VIII), Oprac. M. Tarczyński et. al., W. 1995, s. 77, 84, 144; Bitwa warszawska 13-28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Część II (17-28 VIII), Oprac. M. Tarczyński et.al., W. 1996, s. 615; Głowacka-Maksymiuk U., Ulice S. Historia, patroni, zabytki, S. 1997, s. 46; Izdebski J., Dzieje 9 DP 1918-39, W. 2000, s. 107; Kindziuk S., 90 lat futbolu w S. Sezon po sezonie, S. 2011, s. 32; Kindziuk S., Kultura fizyczna w S. Sport, rekreacja, turystyka, wychowanie fizyczne, S. 2014, s. 71-2; Winter A., S. 1918-39, S. 2015, s, 120-1; CAW, sygn. 1769/89 1782, Kazimierz Hozer. Dokumenty Personalne. Oficerowie zmarli; CAW, sygn. KN 09. 01. 1932, Hozer Kazimierz Biuro Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości. Kwestionariusz; CAW, sygn. I 482. 57-4822, Wniosek na odznaczenie orderem Virtuti Militari w myśl Uchwały Kapituły Tymczasowej z d. 23. I. 20. Kazimierz Hozer; http://wykaz.muzeumpilsudski.pl/wykaz-legionistow/wykaz/legionista/8973-hozer; www.cmentarzekomunalne.com.pl.; fot. Adolf Ganiewski (Gancwol ). Data powstania negatywu 1 poł. XX w. Muzeum Regionalne w Siedlcach, karta ewidencyjna dobra kultury, zbiory fotografii archiwalnej, opr. Sławomir Kordaczuk, MRS/F/35.

(autor Rafał ROGUSKI)