KUMA Jan


Ur. 15 II 1908 w Chmielu, pow. lubelski, s. Stefana i Marianny z Poznańskich. Po ukończeniu szk. powsz. w rodzinnej miejscowości rozpoczął naukę w Państw. Preparandzie Nauczycielskiej w Mołożewie (pow. sokołowski), którą ukończył po 2 l. w 1922 r. Następnie, w l. 1922-7 przygotowywał się do zawodu naucz. w Państw. Seminarium Nauczycielskim Męskim w S. D. 14 VI 1927, po zdaniu seminaryjnego egzaminu dojrzałości (będącego zarazem pierw-szym egzaminem nauczycielskim), uzyskał uprawnienia do pełnienia obowiązków tymczasowego naucz. w szkołach powsz. D. 1 IX 1927 rozpoczął pracę pedagoga, zaczynając od szk. powsz. w Wólce Konopnej, gm. Celiny. Od 1928 r. naucz. w pow. sokołowskim. Pracował w Łazowie (od 1928 r.), Starczewicach (od 1930 r.), Rozbitym Kamieniu (od 1931 r.).

St. naucz. stałego publicznych szkół powsz. uzyskał po zdaniu egzaminu 24 XI 1932. Na własną prośbę przeniesiony od IX 1933 do dwuklasowej szk. w Karskich, w której jednocześnie objął kierownictwo. Czynnie zaangażowany w życie placówek oświat., w których pracował, szczególnie w działalność harcerską. Prowadząc szkolną drużynę z Rozbitego Kamienia w kronice harcerskiej zapisał: „Niech obecna nasza praca w zastępie będzie trwałym fundamentem do dalszej pracy we wzorowej drużynie. Słaby płomyk, powstający z iskierki, niech da początek bujnemu ognisku, które niech trwa wiecznie /…/”. Czł. ZNP (ognisko w Repkach), czł. LOPP (koło Repki), czł.-korespondent PTTK. Absolwent Szk. Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie (1930). Mianowany ppor. rezerwy (1933) i por. rezerwy (ze starszeństwem od 1 I 1937), z przydziałem do 22 pp.

Latem 1939 r. podczas pobytu w Kr. zakupił ryngraf z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej, z przeznaczeniem dla brata Bartka. Na ryngrafie wygrawerowano napis: „Bartkowi, Jasiek. Kraków 24.8.1939 r.” Wybuch wojny uniemożliwił wręczenie prezentu.

Podczas kampanii wrześniowej K. walczył m.in. pod Hrubieszowem, gdzie został ranny. Przebywając w szpitalu w Zamościu dostał się do sowieckiej niewoli. Jeniec Kozielska, skąd przysłał dwa listy. Wywieziony z obozu transportem z 9 IV 1940 i zamordowany w Katyniu. 30 V 1943 ukazał się w skrwawionej i okupowanej przez Niemców Polsce kolejny 127 numer gadzinowego „Nowego Kuriera Warszawskiego”. Tym razem przez wielu chętnie kupowany z powodu listy ekshumowanych w Katyniu. Pod poz. /.../ znalazła się informacja: „Zwłoki w mundurze porucznika. Przy zwłokach znaleziono plakietkę z napisem: »Bartkowi, Jasiek, Kraków 24. 8. 1939«”. Decyzją ministra Obrony Narodowej nr 140 z 31 III 2008 por. K. został pośmiertnie awansowany na st. kpt. WP.


„Nowy Kurier Warszawski” 1943, nr 127 (30 V), udostępniony przez p. Annę Paprocką; Tucholski T., Mord w Katyniu. Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk, lista ofiar, W. 1991, s. 152, 652; Zadrożny T., Sokołowiacy zamordowani i zaginieni w Rosji Sowieckiej w 1940 roku, Sokołów Podl. 1992, s. 17; Indeks represjonowanych, Rozstrzelani w Katyniu. Alfabetyczny spis 4410 jeńców pol. z Kozielska rozstrzelanych w kwietniu-maju 1940, wg źródeł sowieckich, pol. i niem., pod red. M. Skrzyńskiej-Pławińskiej, t. I, W. 1995, s. 132; Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, oprac. zespół pod kierunkiem M. Tarczyńskiego, W. 2000, s. 331; Rosochacki H., Sybiracy. Historia mieszkańców pow. Sokołów Podl. oraz czł. Oddz. Związku Sybiraków w Sokołowie Podl. zesłanych na Sybir w XIX w. i uwięzionych w obozach NKWD w l. 1944-59, Sokołów Podl. 2001, s. 19; Odziemczyk J., Śladami ludobójstwa. Katyń, Charków, Twer – pow. Sokołów Podl. 1940-2011, Sokołów Podl. 2011, s. 18,19; Materiały z arch. rodzinnego udostępnione przez Annę Paprocką; Zdjęcie ze zbiorów Anny Paprockiej. Preparanda – szk. uzupełniająca, przygotowawcza, miała formę dwuletniego kursu dla młodzieży niemającej ukończonych 7 klas szk. podst., a przygotowującej przy seminarium nauczycielskim do zaw. nauczyciela, istniała w pierwszych l. po odzyskaniu niepodległości. Encyklopedia popularna PWN, T. 7, W. 1998, s. 436.

(autor Jacek ODZIEMCZYK)