KONDRACKI Jan


Ur. się w Sarnakach (pow. Łosice) 9 VI 1895 z ojca Polikarpa (1852-1940), majstra budowlanego, i matki Antoniny z Wiśniewskich (1859-1933). Miał liczne rodzeństwo – dwóch braci i sześć sióstr. Naukę rozpoczął w szk. gm. w Sarnakach, potem w dwuklasowej pol. szk. w B. Podl., a następnie w prywatnym męskim Gim. Ogólnokształcącym Rocha Kowalskiego w W. Już w szk. przejawiał zainteresowania literackie – założył i redagował pisemko „Szkolna Mucha”, do którego pisał artykuły i wiersze. Niestety jego słabe zdrowie uniemożliwiło mu kontynuowanie nauki i zmusiło do powrotu do domu. W Sarnakach pomagał ojcu w prowadzeniu niewielkiego gospodarstwa.

Po wybuchu I woj. świat. w 1914 r. wraz z wieloma innymi ewakuowany został w głąb Rosji. Wcielony do armii carskiej rozpoczął tułaczkę – przebywał w Bywalkach (1915), Majkopie (1916) i Tyflisie. W poł. 1917 r., już jako cywil, znalazł pracę młodszego kancelisty w Kantorze Skła-du Opałowego Moskiewskiego Zarz. Miejskiego, a po wybuchu rewolucji zatrudnił się w ochronie kolei. Spotkało go w tym okresie wiele dramatycznych przeżyć, oglądał gehennę ludności i opisał to w swoim Dzienniku Tułacza.

W VI 1918 wyruszył pociągiem w drogę do domu; 15 VII dojechał w końcu do Równego, gdzie spotkał innych wysiedlonych mieszkańców Sarnak – m.in. swoją siostrę Teodorę z mężem i kuzyna Mariana Kondrackiego z żoną. Po prawie 40 dniach podróży dotarli pociągiem do B. Podl., a stamtąd wynajętymi furmankami do Sarnak.

W Sarnakach wpadł w wir działalności niepodległościowej w POW, a jednocześnie organizował życie kulturalne - założył Kółko Teatralne i reżyserował sztuki wystawiane w Sarnakach i Janowie Podl.; współredagował z Tadeuszem Zaborowski pismo „Głos Sarnacki”, do którego pisał pod ps. „Jot ka”. W XI 1918 został sekr. tworzącej się gm. Sarnaki, potem sekr. Pełnomocnika Min. Rolnictwa i Dóbr Koronnych; od XII 1918 do IV 1919 był starszym kancelistą w Nadleśnictwie Janów Podl., a potem do 1929 r. w pow. Kasie Skarbowej też w Janowie.

W Sarnakach wpadł w wir działalności niepodległościowej w POW, a jednocześnie organizował życie kulturalne - założył Kółko Teatralne i reżyserował sztuki wystawiane w Sarnakach i Janowie Podl.; współredagował z Tadeuszem Zaborowskim pismo „Głos Sarnacki”, do którego pisał pod ps. „Jot ka”. W XI 1918 został sekr. tworzącej się gm. Sarnaki, potem sekr. Pełnomocnika Min. Rolnictwa i Dóbr Koronnych; od XII 1918 do IV 1919 był starszym kancelistą w Nadleśnictwie Janów Podl., a potem do 1929 r. w pow. Kasie Skarbowej też w Janowie.

Niestety dało o sobie znać jego słabe zdrowie, nadwyrężone dodatkowo czteroletnią tułaczką. Choroba płuc (gruźlica) zmusiła go do podjęcia leczenia w sanatorium w Zakopanem (1929-30). W 1932 r. ze względów zdrowotnych przeszedł na emeryturę . Mimo tego brał czynny udział w życiu publicznym – był ławnikiem, a potem czł. Zarz. Gm. Sarnaki ( 1935, 1937) oraz prezesem LOPP (1935-6).

K. pozostawił po sobie obfitą i różnorodną twórczość literacką. Pisał od wczesnej młodości: opowiadania, humoreski, krótkie sztuki teatralne i scenariusze, artykuły, wiersze oraz obszerne i szczegółowe dzienniki. Za jego życia publikowane były lokalnie tylko jego artykuły do gazet i sztuki teatralne, które sam reżyserował i wystawiał w okolicy. Niestety z powodu częstych dolegliwości zdrowotnych i trudów życia wiele utworów pozostawił niedokończonych. Jego twórczość zebrał, uporządkował i wydał s. Sławomir: Wiersze (2007), Dziennik Tułacza (2008), Kronika wydarzeń sarnackich (2010), Portrety mieszkańców Sarnak i Janowa Podl. (2012). Na uwagę zasługują przede wszystkim dzienniki, prowadzone w l. 1917-8, 1918-23 i 1925-37. Przedstawiają one dużą wartość historyczno-poznawczą. Był bystrym obserwatorem otaczającej go rzeczywistości, wnikliwie opisywał trudy życia w targanej rewolucją Moskwie, a potem w małomiasteczkowej, prowincjonalnej II Rzeczypospolitej. Swoich sąsiadów i współpracowników opisywał nie tylko prozą, ale i wierszem – z humorem, ale i z lekką złośliwością. Inne wiersze mają charakter patriotyczny, w wielu opisuje rodzinne strony, nie brakuje też wierszy romantycznych oraz przepełnionych smutkiem.

Po przeziębieniu grypy wieloletnia choroba płuc nasiliła się i 7 II 1938 K. zm. na, jak to się wówczas nazywało, „galopujące suchoty”. Zostaje pochowany w grobie rodzinnym na sarnackim cm. D. 12 IX 1930 ożenił się z poznaną w Janowie Podl. naucz. Walerią Fligier (1902-70 ) i osiedli na stałe w Sarnakach. Osierocił trójkę dzieci: Janinę (1930-2009), Andrzeja (1931-2016) i Sławomira (1933).


Wasilewska A
., Zubkowicz R., Historia i współczesność gminy Sarnaki, Gm. Sarnaki 2015, s. 22, 49. Kopie utworów i dokumentów rodzinnych w posiadaniu autorki biogramu, oryginały w posiadaniu s.

(autor Agnieszka KONDRACKA-BYLIŃSKA)