Wywodził się on, jak wynika ze Spisu szlachty Królestwa Polskiego oraz ustaleń Seweryna Uruskiego i Elżbiety Sęczys, z rodu pieczętującego się h. Dąbrowa. Był s. Pawła i Józefy Ubysz z Mogilnicy i wnukiem Stanisława Karasińskiego. Heraldyk Uruski podaje, że Paweł Karasiński był właścicielem maj. Wólka Jasionowska, który sprzedał w 1769 r. niejakim Zaszczyńskim, natomiast Sęczys oznajmia, iż ten ostatni był dziedzicem dóbr Jabłkowo znajdujących się wówczas na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego, a ob. na terenie woj. wlkp., pow. wągrowieckiego i gm. Skoki. Ta ostatnia wersja znajduje potwierdzenie w treści metryki stanu cywilnego par. Niwiski z 1823 r. dotyczącej małż. tam zawartego przez Józefa Karasińskiego, starszego s. Pawła.
K. ur. się ok. 1797 r. w miejscowości Ociąż (ob. w woj. wlkp., pow. ostrowski, gm. Nowe Skalmierzyce), gdzie został ochrzczony w miejscowym kościele pw. NMP. Posiadał rodzeństwo, w tym starszego o 3 l. brata Józefa, który został dziedzicem maj. ziemskiego Czarnowąż, położonego w pow. siedleckim i par. Niwiski. Natomiast jego siostra Tekla Urszula (starsza o 6 l.) została w 1816 r. ż. 49-letniego Teodora Potockiego (wdowca od 1810 r.) – dziedzica maj. Cisie (Zagrudzie) i Pierog, położonego w pow. siedleckim, a zarazem płk. byłego WP. W 1830 r. sama została wdową, a Potockiego pochowano na cm. par. w Skórcu.
W Ociążu (Kościelnym) rodzina Karasińskich mieszkała w komplecie jeszcze w pierwszej dekadzie XIX w., po czym młodsi jej członkowie zaczęli migrować na teren pow. siedleckiego, zwłaszcza do miejscowości Cisie (Zagrudzie). Takim właśnie przykładem jest Tekla Karasińska, która była mieszkanką wspomnianej wsi już w X 1816 r., a prawdopodobnie jeszcze wcześniej. Wiemy o tym z treści aktu stanu cywilnego sporządzonego w par. Skórzec, przy okazji zawartego tam przez nią małż. w 1816 r. W innym z kolei akcie metrykalnym z 1818 r. (dotyczącym ur.) pod pozycją 57 znajdujemy informację, że 21 IX 1814 r. ur. się w Cisiu najstarszy s. wymienionych powyżej rodziców, o imieniu Maurycy Mateusz, którego komendarzowi par. skórzeckiej sprawującemu obowiązki urzędnika stanu cywilnego, okazano dopiero 5 VII 1818 r., w celu spisania aktu ur. Wymieniona pozycja posiada również drugi, nieco późniejszy i odmienny zapis, z treści którego wynika, że najstarszy syn Teodora Potockiego i Tekli z Karasińskich ur. się 21 VII 1816 r. (a więc 2 l. później) i nadano mu imię Apolinary. W końcowym zaś rejestrze aktów ur. z r. 1818, pod pozycją 57, wykreślono imiona Maurycy Mateusz, a dopisano Apolinary. Prawdopodobnie to właśnie pozwala nam traktować drugi przytoczony zapis jako prawdziwy i obowiązujący. W VII 1817 roku przyszedł na świat kolejny s. Potockich - Pantaleon Ignacy (przyszły uczestnik powstania krakowskiego z 1846 r., za co został schwytany i powieszony w S.), którego także zapisano metrykalnie 5 VII 1818 r. Obie powyższe metryki narodzin zaświadczają, że 21-letni K. - młodszy brat Potockiej, mieszkał już wtedy u siostry. 7 III 1819 r. Tekla Potocka powiła w miejscowości Cisie c. Franciszkę, która tam też zm. 23 VIII 1837 r. 1 IV 1822 r. ur. się w rodzinie Potockich kolejny s., którego nazwano Hugo. Zm. jednak po kilku mies. życia, tj. 6 I 1823 r. Natomiast 24 VIII 1824 r. ur. się Potockim kolejna c. - Ludwika Agnieszka, zgłoszona w par. dopiero po roku, tj. 25 VII 1825 r. Ludwika wyszła za mąż 25 VIII 1840 r. (w wieku zaledwie 16 l.) za 25-letniego Ignacego Romualda Zienkiewicza mieszkającego i pracującego w S. jako adiunkt Rządu Gubernialnego Podl. Najmłodszym dzieckiem Teodora i Tekli Potockich była c. Katarzyna Tekla. Ur. się 23 III 1827 r. w Cisiu, ale zapisana została w aktach stanu cywilnego par. Skórzec dopiero 10 I 1830 r. W przyszłości wyjdzie za mąż za Alojzego Karasińskiego, s. K. (brata ciotecznego).
Najstarszy z rodzeństwa Karasińskich – Józef, to – jak wynika z zapisu metrykalnego – były por. WP. On także osiadł na terenie pow. siedleckiego, oficjalnie zamieszkał w miejscowości Cisie. W I 1823 r. zawarł w par. Niwiski małż. z Urszulą Teklą Glinka, c. Antoniego Glinki, dziedzica dóbr Chojeczno, położonych na terenie gm. Niwiski. Józef Karasiński był, jak wynika z zapisu poczynionego w 1823 r. w metryce stanu cywilnego (małż.) par. Niwiski, posesorem wsi Smolanka, położonej wówczas, na terenie pow. łukowskiego, a obecnie – pow. siedleckiego. W t.r. został też dziedzicem połowy wsi Czarnowąż, położonej na terenie gm. Niwiski. Poza tym był również o. Rozalii Michaliny Karasińskiej (ur. w 1825 r.) i Pawła Karasińskiego (ur. w 1826 r.). Nie zdołałem natomiast ustalić, czy Józef Karasiński po zawarciu małż., nadal dzierżawił wieś Smolankę. Jeżeli faktycznie tak było, to mógł tam też mieszkać/przebywać jego młodszy brat K., aby spotykać się z Apolonią Mokicką (od 1822 r. matką jego s. Alojzego), która wówczas mieszkała i pracowała w charakterze wyrobnicy, w niedalekich Popławach.
Czym zajmował się K.? Z materiałów źródłowych wynika, iż sztuka pisania i czytania nie była mu obca. Otrzymał wykształcenie, zapewne typowe dla przedstawicieli ziemiaństwa. Co najmniej od VII 1818 r., był związany z pow. siedleckim. Niewykluczone, iż teoretyczne i praktyczne nauki w zarządzaniu gosp. rol. pobierał w dobrach szwagra Potockiego oraz brata Józefa. Dowodem powyższego jest to, że w 1832 r. nabył prawo do 6-letniej dzierżawy dóbr skarbowych Żabokliki w pow. siedleckim, które scedował jednak na Budziszewskiego (prawdopodobnie Józefa – naddzierżawcę dóbr rządowych S.). Każdy bowiem ubiegający się o posesję dóbr skarbowych musiał przedstawić komisji woj. stosowne świadectwo, wydane przez władze administracyjne adekwatne do terenu, na którym kandydat zamieszkiwał i potwierdzające, że posiada on praktyczną umiejętność prowadzenia gosp., odpowiednie środki i znany jest z dobrego obchodzenia się z włościanami. K. musiał więc wypełnić powyższe warunki, skoro oddano mu w posesję maj. rządowy. Do VI 1835 r. był także posesorem prywatnych majętności Drupia, położonych wówczas na terenie pow. siedleckiego, ob. w gm. Skórzec. 23 VI 1835 r. zawarł pisemną umowę z Urbanem Haintzem (dotychczasowym posesorem dóbr rządowych Wołyńce), w przedmiocie przedzierżawienia tych majętności na l. 1835-1839, tj. na pozostały okres przypisany Haintzowi w umowie. Arendę przedłużono kilkakrotnie, a końcowy jej termin upływał z d. ostatniego V 1873 r. Jednak już w VI 1862 r. (po 27 l. administrowania maj. skarbowym Wołyńce) 67-letni Karasiński przekazał notarialnie swoje prawa do dalszej ich dzierżawy na rzecz Jakuba Dobrzyńskiego – dziedzica maj. Duplewice (obecnie Dąbrowa), a sam zamieszkał we wsi Wólka Wołyniecka, gdzie posiadał – prawdopodobnie jako swoją własność odrębne siedlisko. Materiały źródłowe nie wymieniają powodów podjęcia powyższej decyzji przez dotychczasowego posesora. Być może przyczynił się do tego jego podeszły wiek, a może też wpływ miały ewentualne dolegliwości zdrowotne. W każdym razie przeżył jeszcze kolejnych 11 l.
K. był kawalerem do 43. r. życia. Dopiero 28 IV 1838 r. zawarł związek małż. w par. Skórzec. Jego ż. została 32-letnia Apolonia Mokicka, która już wtedy była matką ośmiorga dzieci i pracowała dotąd jako służąca lub wyrobnica dworska. Dzieci te, chociaż nie wszystkie prawnie, uznał K. za swoje. Z treści metryki małż. wynika, że oboje małż. przyznali się do wcześniejszego spłodzenia ze sobą sześciorga dzieci: Alojzego (ur. w Cisiu), Ignacego (ur. w Popławach), Antoniego Jozefata (ur. w Popławach), Jana (ur. w Drupii), Józefa (ur. w Wołyńcach) i c. Józefy (ur. w Drupii). Nie wymienili jednak wszystkich, zatajając jeszcze troje: Antoninę, Mariannę i Jozefata (wszyscy ur. się w Popławach). Powód takiego zachowania nie został nigdzie podany. Potwierdziłem, że jedynie Marianna Mokicka (ur. w 1828 r.) zm. w 1831 r. w Popławach, w wieku 3 l. Natomiast wariant o innym ich ojcostwie, jest w tym przypadku - według mnie – mało prawdopodobny. Małż. zawarte przez Karasińskich nie trwało jednak długo, bo zaledwie 2 l. Stało się tak z powodu śmierci 34-letniej Apolonii Karasińskiej, do której doszło 30 XII 1840 r. o godz. 9 rano. Zgon miał miejsce w domu (na folwarku w Wołyńcach), a nastąpił pięć d. po odbytym porodzie. Ur. wtedy córkę Walerię Mariannę.
Apolonia Mokicka mieszkała początkowo w Cisiu z rodzicami. Jej o. Jan Mokicki utrzymywał rodzinę, jak podaje dokument źródłowy z 1812 r., z wynagrodzenia za służbę leśniczego. W 1817 r. był lokajem we wsi Cisie. Zm. 26 II 1823 r. w wieku 50 l. na terenie par. Niwiski. Przed śmiercią zamieszkiwał w Wólce (Żukowskiej), w karczmie, gdzie zajmował się szynkiem. Z kolei jej matka Petronella z Wróblewskich była młodsza od swojego męża o 8 l. (inna z kolei metryka podaje nawet 10 l.). W 1825 r., już jako wdowa, wyszła ponownie za mąż za młodszego o 6 l. Jakuba Kopińskiego z Dąbrówki Wyłazy, gm. Skórzec. Mieszkała wtedy w Dąbrówce Starej, położonej na terenie gm. Skórzec i trudniła się tam szynkiem (prawdopodobnie w miejscowej karczmie). Jan i Petronella Mokiccy, oprócz wspomnianej Apolonii, mieli też inne c.: Annę, Agnieszkę i Katarzynę oraz s.: Wawrzyńca, Piotra i Karola (ten ostatni zmarł w wieku 3 l.).
K. miał na utrzymaniu dziesięcioro dzieci, tj. sześciu s. i cztery c. Dwoje najmłodszych jego dzieci: Teofil i Waleria, przyszło na świat już z tzw. prawego łoża. Natomiast we wszystkich ośmiu metrykach ur. najstarszych jego dzieci zapisano je Mokickimi i nie podano w nich informacji dotyczących o. Pierwszym dzieckiem K. był s. Alojzy. Został ur. w Cisiu przez 18-letnią pannę Apolonię Mokicką, która tam mieszkała i pracowała, prawdopodobnie na folwarku Potockich. Dziecko przyszło na świat 14 VI 1822 r. Ustaliłem, że Alojzy w 1851 r. ożenił się, za pozwoleniem (dyspensą) władz diecezjalnych, z Katarzyną Potocką, c. Teodora i Tekli Potockich (a więc z siostrą cioteczną), a zm. 17 III 1895 r. w L.
Wkrótce po ur. Alojzego Mokicka wraz z dzieckiem wyprowadziła się od rodziców do wsi Popławy, położonej w pow. łukowskim, gm. Celiny, gdzie zamieszkała i pracowała w charakterze „dziewki służącej” i wyrobnicy. W Popławach przyszło na świat kolejnych pięcioro jej dzieci. Jeżeli przyjmiemy, że ich o. przebywał wówczas na dworze we wsi Smolanka (u brata), to niewielka oddzielająca ich odległość sprzyjała z pewnością częstym spotkaniom młodych kochanków. Wyrobnica Apolonia ur. s. Ignacego 31 VIII 1824 r., a niespełna dwa l. później, tj. 25 IV 1826 r. przyszła na świat c. – Antonina. Kolejnym jej dzieckiem była Marianna Antonina. 23 I 1828 r. powiła c., która zm. po 3 l. życia, 20 II 1831 r. Piątym nieślubnym dzieckiem Apolonii Karasińskiej był kolejny s., któremu nadano imiona Jozefat Antoni. Na podstawie zapisów metrykalnych wynika, że nazywano go Antonim. Ur. się 9 IV 1830 r. również w Popławach. To właśnie tych troje dzieci oboje małżonkowie Karasińscy pominęli przy podawaniu nieślubnych dzieci. Szóstym dzieckiem był s. Antoni Józef, ur. 10 VI 1831 r. także w Popławach. Był żołnierzem w stopniu por. Ożenił się w 1869 r. z Karoliną ze Sławoszewskich. Zm. natomiast 12 VIII 1876 r. w miejscowości Godziszów, pow. janowski, woj. lubelskie.
Prawdopodobnie w 1832 r. Apolonia Mokicka powróciła z pięciorgiem dzieci (jedno zm. wcześniej), na teren pow. siedleckiego i osiedliła się w miejscowości Drupia, w par. Skórzec, gdzie pracowała w miejscowym dworze nadal jako służąca. Decyzja o tej przeprowadzce była spowodowana tym, iż posesorem maj. w Drupii został o. jej dzieci. Tutaj też przyszła na świat kolejna dwójka dzieci spłodzonych przez K. 16 V 1833 r. ur. się s. Jan Józef, a dwa l. później, tj. 15 I 1835 r., 29-letnia Apolonia Mokicka szlachcianka zostająca na służbie ur. c., którą nazwano: Józefa Marianna Antonina. Wspomniany Jan Karasiński został w l. 50-tych XIX w., junkrem (tj. podoficerem-szlachcicem w wojsku ros., który po 2 l. służby mógł być mianowany na oficera) wojsk cesarsko-ros. i służył w pułku syberyjskim. Przebywając jednak na urlopie w Wołyńcach u rodziny, zm. nagle 4 I 1853 r., przeżywszy 20 l. Nie wiadomo, czy przyczyną jego śmierci była choroba, nieszczęśliwy wypadek, czy też może samobójstwo. Do zaistnienia tej ostatniej ewentualności mogła przyczynić się, np. perspektywa zbliżającej się wojny, tzw. krymskiej lub też trudności związane ze służbą w ros. armii.
W VI 1835 r. K. objął w dzierżawę dobra ziemskie rządowe w Wołyńcach. Wówczas Apolonia Mokicka wraz z dziećmi zamieszkała również w Wołyńcach, prawdopodobnie w obrębie folwarku. Pracowała tam nadal jako służąca. Na dworze wołynieckim pracował też Piotr Mokicki (brat Apolonii). Wcześniej utrzymywał się jedynie ze służby, ale od 1853 r. wykonywał już obowiązki karbowego, a jeszcze później służył jako gajowy. W Wołyńcach rodziły się kolejne dzieci K. 14 II 1837 r. ur. się s. Józef. Prawdopodobnie za namową ojców Marianów ze Skórca, K. zdecydował się zalegalizować wreszcie swój nieformalny związek z Apolonią Mokicką i w IV 1838 r. zawarli sakrament małż. w miejscowej par. skórzeckiej. W trakcie tego krótkiego związku narodziło się jeszcze dwoje ich najmłodszych dzieci: s. Teofil (8 II 1839 r.) i c. Waleria Marianna (25 XII 1840 r.). Po upływie pięciu d. od narodzin Walerii zm. jej matka, a obowiązek wychowania dzieci i utrzymania rodziny spadł na barki o. oraz osoby do tego przybranej (mamki). Najmłodszy z s. Karasińskiego – Teofil, brał udział w postaniu styczniowym. Walczył w oddziale Rudolfa Różańskiego, który 23 IV 1863 r. stoczył, koło wsi Gręzówka, bitwę z żołnierzami wojsk carskich. W gronie 20 poległych powstańców, znalazł się również 24-letni Teofil. Akt jego zgonu został spisany dopiero 15 VI 1863 r. w par. Skórzec. Najmłodsza z rodzeństwa Karasińskich – Waleria, wyszła 23 VIII 1863 r. za mąż za starszego o 4 l. Józefa Kalasantego Charytańskiego – podleśnego lasów rządowych, mieszkającego również w Wólce Wołynieckiej (przy matce Teofili). Waleria zm. 18 VII 1865 r. w szpit. dobroczynności w S. Pomimo krótkiego życia (przeżyła tylko 25 l.) na świat wydała dwoje dzieci: c. Walerię Eleonorę (ur. w Wołyńcach 8 V 1864 r.) i s. Jana Ignacego Mariana (ur. 21 VI 1865 r. w Cisiu).
K., wdowiec i wieloletni posesor majętności Wołyńce, zm. 9 VIII 1873 r. w Wołyńcach, przeżywszy 82 l. Został pochowany prawdopodobnie na cm. par. w Skórcu.
Spis szlachty Królestwa Polskiego z dodaniem krótkiej informacji o dowodach szlachectwa, W. 1851, s. 94; Uruski S., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. VI, W. 1909, s. 195-196; Kaczkowski J., Donacye w Królestwie Polskiem, W. 1917, s. 19; Sęczys E., Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, W. 2018, s. 180; Kordys A. Dobra Ziemskie Narodowe Wiszniów w latach 1807-1868. Od starostwa niegrodowego do majoratu, (rozprawa doktorska – maszynopis), S. 2019, s. 437-455; APS, Akta Stanu Cywilnego (dalej ASC) Skórzec 1812 (ur.), poz. 16; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta małż. 1816, poz. 19; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1817, poz. 42; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1818, poz. 57; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1819, poz. 78; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1822, poz. 51; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1823, poz. 2 i Akta zgonów, poz. 1; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta małż. 1825, poz. 5 i 12; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta zgonów 1830, poz. 72 i Akta ur., poz. 1; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1833, poz. 39; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1835, poz. 6; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1837, poz. 22 i Akta zgonów, poz. 55; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta małż. 1838, poz. 9; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1839, poz. 6; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1840, poz. 97 i Akta zgonów, poz. 78; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta zgonów 1853, poz. 3; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1865, poz. 76; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta ur. 1866, poz. 110; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta zgonów 1863, poz. 58 i Akta małż. 1863, poz. 20; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Skórcu, Akta zgonów 1873, poz. 117; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Niwiskach, Akta małż. 1823, poz. 20 i 59 oraz Akta zgonów 1823, poz. 15; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Niwiskach, Akta ur. 1825, poz. 88; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Niwiskach, Akta ur. 1826, poz. 72; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w Niwiskach, Akta małż. 1851, poz. 4; APS, ASC par. rzymskokatolickiej w S., Akta zgonów 1865, poz. 124; APL, ASC Par. Rzymskokatolickiej w Trzebieszowie, Akta ur. 1824, poz. 302; APL, ASC Par. Rzymskokatolickiej w Trzebieszowie, Akta ur. 1826, poz. 87; APL, ASC Par. Rzymskokatolickiej w Trzebieszowie, Akta ur. 1828, poz. 24; APL, ASC Par. Rzymskokatolickiej w Trzebieszowie, Akta ur. 1830, poz. 102; APL, ASC Par. Rzymskokatolickiej w Trzebieszowie, Akta ur. 1831, poz. 148; Tekla Karasińska (M. J. Minakowski, genealogia potomków Sejmu Wielkiego).
(autor Adam KORDYS)