Ur. 1-3 V (wg H.) / 31 XI (wg metryki z 1943 r.) 1931 r. w MM (w oficynie przy ul. Legionów 10), s. Marianny (zm. 1942) i nieznanego o. Matka prawdopodobnie była ros. emigrantką (Żydówką z Tomska?). Stanisław Manturzewski (autor nagradzanego dokumentu: J. H. – prawdy, bujdy, czarne dziury) twierdził, że nazywał się Iwan Hymmelbach, kolega z dzieciństwa Witold Garus, że matka H. była żoną Niemca o nazwisku Himmel, spotyka się też nazwisko Gimislbach. W ok. 700 wywiadach H. podawał różne fakty biograficzne, (…) każdemu z nich mówiłem coś innego, bo ile razy można pierdolić to samo.
Dzieciństwo i l. młodzieńcze H. spędził w biedzie, w środowisku mińskiego lumpenproletariatu. Naukę zakończył na drugiej kl. Szk. Powsz. im. Kopernika w MM. Po śmierci matki, mieszkał z Marianną Berkman Mańka Pędzel i Janem Płochockim Dziki Jaś. Z okresu pobytu w MM H. najmilej wspominał tzw. pompkę, miejsce do kąpieli. W 1947 r. wszedł w konflikt z prawem, w zakładzie poprawczym w Szubinie uczył się obróbki kamienia. Za dobre sprawowanie przeniesiony do kamieniołomu w Strzegomiu, zdobył zawód kamieniarza. Nast. imał się różnych zajęć: grabarz w MM, górnik w kopalni w Kostuchnie, tragarz i palacz na kutrach rybackich w Gdyni. Od 1951 r. H. mieszkał w W., pracował w Zakładach Konserwacji Architektury Monumentalnej i Żegludze Śródlądowej na Wiśle. Uk. Szk. Przysposobienia Przemysłowego, w l. 1951-52 uczęszczał na Uniw. Stud. Przygotowawcze oraz Wieczorowy Uniw. Marksizmu i Leninizmu przy KW PZPR w W. W l. 1954-56 służył w wojsku. Od 1956 r. do 1968 r. H. pracował jako kamieniarz na Powązkach (wykuł m. in. napis nagrobny dla M. Hłaski). W 1964 r. wziął ślub cywilny z absolwentką wydz. biologii i nauk o ziemi UW Barbarą Jankowszczanką (ur. 1935 r.). Małż. nie doczekało się dzieci.
W 1951 r. opublikowano pierwszy wiersz H., a w 1959 r. utwór prozą. Wydał trzy tomy opowiadań: Monidło (1967 r.), Przepychanka (1974 r.) i Łzy sołtysa (1982 r.). Monidło stało się sensacją literacko-środowiskową. Debiut aktorski w komedii Rejs (1970 r.) reż. Marka Piwowskiego, w duecie ze Zdzisławem Maklakiewiczem, gdzie będąc amatorem zadziwił grą słuchania - najtrudniejszym elementem aktorskiego zawodu. Obok Rejsu do kultowych dzieł filmowych z jego udziałem zalicza się - Wniebowziętych (1973 r.) i Jak to się robi? (1973 r.), reż. Andrzej Kondratiuk. Wystąpił w blisko siedemdziesięciu filmach, grywał epizodyczne role prostych ludzi, robotników: Dziewczyny do wzięcia - kelner, Wiosna panie sierżancie - stolarz, Daleko od szosy – handlarz, Motylem jestem, czyli romans 40-latka – pijak. Sporo popularności przyniosła mu rola Józefa Kieliszka w serialu Jan serce (1983 r.). Ostatnią rolę zagrał w Akademii Pana Kleksa (1988 r.).
Naturalna dyspozycja twarzy, sylwetka i sposób mówienia wpisały się w pokazywanie codzienności charakterystyczne dla kina tzw. Młodej Kultury l. 70. i 80. H. był autorem scenariuszy do filmów: Jedenaste przykazanie, Zabawa w chowanego, Party przy świecach, Chleba naszego powszedniego, Przyjęcie na dziesięć osób plus trzy, Wniebowzięci. Pisał dialogi, dubbingował, był lektorem. H. słynął z anegdot i charakterystycznych powiedzonek. W 1971 r. został laureatem Złotej Maski czytelników „Expressu Wieczornego”.
Przeżycia z dzieciństwa, życie w wśród lumpenproletariatu i w biedzie spowodowały zapewne, że nadmiernie nadużywał alkoholu. Z powodu nałogu H. wyglądał na osobę dużo starszą, z czasem poruszał się używając laski. Zm. 11 XI 1988 r., pochowany na Cm. Komunalnym Półn. na Wólce Węglowej w W. Na nagrobku umieszczono sentencję Życie z myślami ciężkimi jak kamień zawiłymi jak wersety biblii zaczęło się i trwa niewidzialnie jak czas. W 2013 obok męża spoczęła ukochana ż. Basica.
W rodzinnym mieście H. upamiętniono mostem jego imienia na rzece Srebrnej, ławeczką przy ul. Piłsudskiego (2012 r.), cyklicznym festiwalem jego twórczości (od 2008 r.) połączonym z przyznawaniem nagrody „Monidło” dla najpopularniejszego aktora niezawodowego i m. in. konkursem Kafel - Konkurs Absolutnie Frywolnych Etiud Literackich. W siedzibie MDK urządzono Mieszkanie Himilsbachów z pamiątkami po aktorze i jego ż. pochodzącymi z depozytu TPMM.
Himilsbach J., Łzy sołtysa i inne opowiadania, Kr. 2002; Mój Himilsbach, czyli wspomnienia o Janku H., red. P. Siła, MM 2014; Wiśniewska-Ruszczyk M., Barbara Himilsbach. Dziennik, notatki, listy, MM 2016; Manturzewski St., Rondo Himilsbacha, „Magazyn – Gazety Wyborczej” nr 9/1998; Manturzewski St., Książę naturszczyków, „Co słychać?” nr 20/1998, s. 11; Abramowska B., Iwan – syn Stasiowej, „Co słychać ?” nr 22/1998, s. 14; Abramowska B., Ulubieniec warszawski, „Co słychać?” nr 26/1998, s. 16; Krzyżanowski P., Mantu archeolog Himilsbacha, „Przekrój” 2001 nr 44, s. 14-17; Kłoszewska J., Mackiewicz P., Śladami Jana Himilsbacha, „Życie Mińska” nr 52 z 24 XII 2004, s. 9; Kłos L., Jan Himilsbach, „Rocznik Mińskomazowiecki” z. 14/2006, s. 270-272; Dalbor R., Jana Himilsbacha życiorys niepospolity, „Stolica” nr 10/2012, s. 42-43; Jachymek K., Naturszczyk, czyli aktor niezawodowy, „Mińskie klimaty, mazowieckie czasy” nr 6 grudzień 2021, s. 17-18; www.filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=11666 [dostęp 10.03.2022]; www.filmweb.pl/person/Jan+Himilsbach-449/biography [dostęp 15 01.2022], zdj. zbiory TPMM.
(autor Lilla Małgorzata KŁOS)