MODRZEWSKI Jan

Ur. 6 IV w S., s. Franciszka Modrzewskiego (zob.) – budowniczego guberni siedleckiej i jego drugiej żony Marii z domu Bobakowskiej. Ze strony matki był spokrewniony z płk. Mikołajem Rougetem – topografem, malarzem, litografem, który przybył do Polski wraz z armią Napoleona, komendantem Szk. Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów, powstałej w 1809 r.


Jan miał przyrodniego brata Władysława (zob.) znanego w L. prawnika. Swoją edukację rozpoczął w siedleckim gim. męskim, do którego uczęszczał w l. 1880-88. Był to czas, w którym M. aktywnie działał w zakonspirowanych samokształceniowych kołach młodzieży na Podl. W 1888 r. wstąpił na Wydz. Lekarski UW, który ukończył otrzymując dypl. lekarza 16 II 1894. Podczas studiów w 1892 r. brał czynny udział w akcji zwalczania cholery w guberni lubelskiej. Po studiach postanowił swoją wiedzę uzupełnić i w tym celu przez dwa lata studiował w Paryżu i Berlinie. W 1896 r. osiadł w L. Karierę zaw. rozpoczął od stanowiska lekarza nadetatowego 7 IX 1900 w Szpitalu Żydowskim w L. Od 3 X 1909 pracował jako młodszy ordynator oddz. chirurgicznego szpitala św. Wincentego á Paulo w L. znanego pod nazwą Szpitala Szarytek oraz po II woj. świat. jako II. Klinika Chirurgiczna.

W l. 1904-5 M. znalazł się jako lekarz na froncie wojny ros.-japońskiej. Od 5 XI 1904 został powołany na stanowisko młodszego ordynatora 719. szpitala polowego, a od 22 I 1905 sprawował funkcję młodszego ordynatora szpitala nr 25 w Charbinie (miasto w północno – wschodnich Chinach, Harbin). Podczas I woj. świat. w armii ros. od 8 II 1915 pełnił funkcję p.o. starszego lekarza pułku lejbgwardii huzarów grodzieńskich. 5 VII 1915 w bitwie pod wsią Tarskie w Galicji został ranny i przewieziony do szpitala w Kamieńcu Podolskim. 15 IV 1916 został wysłany na Kaukaz i po wyzdrowieniu objął stanowisko ordynatora szpitala wojskowego w Karsie. Od 22 VII 1917 pracował jako starszy ordynator 724. szpitala polowego na froncie płd.-zachodnim. D. 9 II 1918 został zwolniony ze służby.

Podczas wybuchu rewolucji październikowej zaangażował się w organizowanie Związku Wojskowych Polaków w Okręgu Zakaukaskim i został jego prezesem. W V 1918 dotarł do L. dzięki pomocy Komitetu Polskiego w Kijowie. W XII 1918 zgłosił gotowość służby w WP, jednak nie został przyjęty. 13 VIII 1920 ponownie zgłosił się jako ochotnik do WP, wówczas skierowano go do służby w I szpitalu epidemicznym oraz III szpitalu okręgowym w L. Podczas działań wojennych osiągnął st. mjr., lekarza ze starszeństwem, szarżę otrzymał 1 VI 1919. Po zdemobilizowaniu powrócił do L. i dawnego stanowiska w Szpitalu Szarytek. Placówka ta stała się jego miejscem pracy przez cały okres międzywojnia, w 1930 r. objął tu stanowisko dyr. W 1940 r. został aresztowany przez Niemców, wkrótce uwolniony, podjął wówczas pracę w poradni chirurgicznej. Po masakrze więźniów politycznych na lubelskim zamku przez ustępujące wojska niem. 22 VII 1944 M. zorganizował pomoc lekarską.

Po zakończeniu II woj. świat. ponownie objął na krótko stanowisko dyr. w Szpitalu Szarytek. W 1946 r. postanowił zmienić miejsce pracy, zatrudniając się w przychodni chirurgicznej, gdzie pracował do VII 1958 miał wówczas 89 lat i 64 lata pracy. Pisano o nim wówczas: „(…) przez 64 lata ofiarnie z oddaniem pracował w służbie zdrowia niosąc chorym ulgę w cierpieniu”.

W ciągu całej swojej kariery lekarskiej dał się poznać jako praktyk nie stroniący od nowatorskich metod leczenia. Często podejmował wyzwania jako najważniejsze wymieniane jest wyłuszczanie gruczołu krokowego metodą Freyera - uczynił to jako pierwszy w L. w 1911 r., natomiast pierwszy w kraju w 1922 r. wykonał skomplikowana operację Leriche’a – sympotektomię okołotętniczą. M. był wielbicielem wszelkiego typu nowinek technicznych związanych z narzędziami chirurgicznymi. W 1908 r. jako pierwszy w L. przedstawił aparat Roentgena, który osobiście sprowadził z Wiednia i pomagał mechanikowi go montować. Tam jako jeden z nielicznych wówczas przez trzy miesiące uczył się radiologii pod okiem prof. Guida Holzknechta. M. w 1921 r. podjął również próbę skonstruowania własnego aparatu refleks – radiometr służącego do określania promieni X emitowanych przez lampę Roentgena.

Działalność zaw. nie była jedyną w życiu M., aktywnie udzielał się jako czł. Lubelskiego Tow. Lekarskiego (LTL). Kilka razy był w jego władzach, pełnił funkcję bibliotekarza, cztery lata był prezesem. W 1908 r. z ramienia LTL zaangażował się w organizację Wystawy Higienicznej w L. W 1932 r. M. zaliczono w poczet czł. hon. LTL. W 1928 r. jako prezes Lubelskiej Izby Lekarskiej, znalazł się również we władzach Naczelnej Izby Lekarskiej w W. M. nie stronił od różnego rodzaju aktywności, czego dowodem jest podejmowanie prób publicystycznych i członkostwo w komitecie red. „Medycyny Społecznej i Klinicznej”.

Brał również czynny udział w zorganizowaniu Muz. Lubelskiego, do którego przekazał eksponaty sztuki wschodniej, przywiezione z wojny ros.-japońskiej, a po II woj. świat. był czł. Wojewódzkiego Komitetu Ocalenia Niszczejącego Majdanka. Należał do loży masońskiej w L., a po jej rozwiązaniu loży „Kopernik” w W.

Ostatnią dziedziną, w której M. aktywnie się udzielał była polityka. Już przed I woj. świat. związał się z Postępową Demokracją i z jej ramienia był przez dwie kadencje radnym L. Po przewrocie majowym w 1926 r. dołączył do obozu Piłsudskiego. W 1930 r. został posłem na sejm z listy BBWR, mandat uzyskał w woj. lubelskim. Kandydował z listy nr 1 w okręgu wyborczym nr 26 L. Ślubowania nie złożył, zrezygnował z mandatu z powodu wybrania go przez Sejm w II 1931 do Trybunału Stanu. W 1935 r. został senatorem IV kadencji. W działalności społ. zajmował się sprawami szpitalnictwa, higieny, samorządu i kultury. Pracował w komisjach: administracyjnej, opieki społ. w l. 1935-6, samorządowej w l. 1937-8 i społ. w l. 1937-8, jako zastępca przew. Dwukrotnie występował w roli sprawozdawcy referującego projekty ustaw, po raz pierwszy 21 XII 1937, po raz drugi 14 VII 1938.

M. otrzymał ros. odznaczenia wojsk.: w 1905 r. Order św. Stanisława III kl., a w 1914 r. i II kl. W 1908 r. Order św. Anny III kl., a w 1915 r. i II kl. W wolnej Polsce uhonorowano go w 1939 r. Krzyżem Oficerskim oraz dwukrotnie Krzyżem Kawalerskim OOP po raz pierwszy w 1932 r. i po raz drugi w 1957 r.

W 1896 r. poślubił Jadwigę Emilię z domu Juścińską - radną miasta L. w l. 1927-9 z ramienia Narodowej Demokracji, działaczkę organizacji charytatywnych. Jadwiga była córką Wiktora i Anieli z Grabowskich Juścińskich, ojciec był rejentem w L. Z tego małż. przyszło na świat dwoje dzieci: córka Aniela Maria ur. 15 IV 1897, żona Michała Voita – prof. medycyny kierownika Kliniki Chorób Wewnętrznych w L. oraz syn Franciszek ur. 12 V 1902 – ekonomista, dyplomata, wiceminister ds. handlu zagranicznego.

M. zm. 29 III 1962 w L., został pochowany na cm. przy ul. Lipowej.


PSB, t. XXI, Wr.- W.- Kr.-Gd. 1976, s. 545-6 (Kierek A.); Słownik Biograficzny m. L. T. I. pod red. T. Radzika, J. Skarbka, A. A. Witusika, L. 1993, s. 186-7 (Marczuk J.); Stepan K., Kto był kim w II Rzeczypospolitej, W. 1994, s. 535; „Historia i Świat” 2016, nr 5, s. 343-5 (fot.) (Sowińska D.); 64 lata w służbie zdrowia, „Kurier Lubelski” 1958, nr 181, s. 3; Treger A., Ludzie naszego miasta. Od fiakra do śmigłowca. 64 lata pracy dr. Modrzewskiego, „Kurier Lubelski” 1961, nr 242, s. 6; Nestor lekarzy lubelskich dr Jan Modrzewski nie żyje – nekrolog, „Kurier Lubelski” 1962, nr 76, s. 3; Księga pamiątkowa siedlczan w l. 1844-1903 wraz z pamiętnikiem zjazdu w r. 1920 i 1925, W. 1927, s. 281; Dziesięciolecie Polski Odrodzonej 1918-28. Księga pamiątkowa, W. 1928, s. 795 (fot.); Rocznik Lekarski RP 1936, s. 501, 1938, s. 282, 1948, s. 301; Lubelskie Tow. Lekarskie w setną rocznicę założenia. Katalog Wystawy, L. 1974, s. 8; Hordejuk S., Koszoły – moja rodzinna wieś (cz. 1) - wywiad z prof. Wacławem Nazarewiczem, „Kniaża” 2010, nr 2, s. 9; Fot.: Narodowe Arch. Cyfrowe.

(autor Danuta SOWIŃSKA)