MALEWICZ Zbigniew

Ur. się 1 I 1892 w Biłgoraju. Był s. Wacława i Apolonii z domu Książek. Miał czworo rodzeństwa. Pocz. mieszkał w Sierpcu, następnie na stancji w W. na ul. Koszykowej. Siostra pomogła mu wyjechać do USA. Z W. przez Hamburg, Dover i Liverpool dotarł do Nowego Jorku. Dzięki matce, która pozyskała niezbędne fundusze, M. wrócił do kraju. W 1915 r. ożenił się z Heleną Gołońską. Na drugi dzień po ślubie otrzymał kontrakt i wyjechał do Rosji, gdzie uczestniczył w budowie portu w Murmańsku. W 1916 r. ur. się syn Witold. W Murmańsku Malewiczowie przebywali do ok 1919 r. Z Rosji, już 4-osobowa, rodzina wyjechała dzięki pomocy stacjonujących w Murmańsku Anglików.

Po powrocie do Polski M. wstąpił do wojska, brał udział w bitwie pod Radzyminem. Po zakończeniu konfliktu został przemysłowcem. Realizował zamówienia dla wojska, budował hangary lotnicze i produkował kożuchy. W 1924 r. kupił od hrabiów Sobańskich maj. Przeździatka i wydzierżawił go lekarzowi Edwardowi Perłowskiemu. W 1926 r. zakończył trwający 2 l. remont pałacu na Przeździatce. M. jako właściciel Przeździatki, zadbał o jej rozwój gosp., ok. 1930 r. założył tartak przy stacji kolejowej, prowadził gosp. rolne (m.in. założył szkółki leśne, prowadził hodowlę bażantów). 

Na pocz. II woj. świat. Niemcy zajmując Sokołów Podl., przejęli również pałac na Przeździatce, gdzie urządzono siedzibę starosty powiatowego Ernsta Gramssa. Wysiedlona rodzina Malewiczów zamieszkała w jednym z budynków należących do cukrowni. M. nadal był kierownikiem cukrowni. Współpracował z Olgierdem Iłłakowiczem z Min. Cukrownictwa. W wyniku tej współpracy zorganizowano sprzedaż cukru, z której dochód szedł na działalność NSZ.

Ok. 1942 r. została odbudowana w W. kamienica należąca do Malewiczów, do której przeniosła się cała rodzina. M. z racji kierowania pracami fabryki zmuszony był przemieszczać się pomiędzy Sokołowem a Warszawą. 

Po zakończeniu II wojny światowej Urząd Bezpieczeństwa, wiedząc o kontaktach M. z NSZ, poszukiwał go. Obawiając się o swoje życie M. ukrywał się pod zmienionym nazwiskiem. Dopiero po 1953 r. i dojściu do władzy Władysława Gomułki, M. uzyskał zgodę na wyjazd rodziny do Ameryki, gdzie przebywał najstarszy z jego dzieci, Witold.

M. był jeszcze dwukrotnie żonaty w 1956 i 1974 r.

Zm. 20 IX 1979, został pochowany na Cm. Powązkowskim w W.


Szulińska M., Ościłowski J., Popławska-Bukało E., Laskowska-Adamowicz M., Świątkowski M., Marconi-Betka A., Dzieje i opis wartości kulturowych Sokołowa Podl. Opracowanie dokumentacyjne, Sokołów Podl. 2005, s. 83; Sokołów Podl. Dzieje miasta i okolic, pod red. G. Ryżewskiego, Białystok – Sokołów Podl. 2006, s. 378-80, 382, 390, 425, 718; Wspomnienia Heleny Chądzyńskiej, c. Zbigniewa, Pracownia Dokumentacji Dziejów M. Miejskiej Bibl. Publicznej im. K. I. Gałczyńskiego w Sokołowie Podl.; Akta metrykalne par. rzymsko-kat. w Biłgoraju, Akta urodzeń, małżeństw i zgonów z 1892 r.; Akta metrykalne par. św. Aleksandra w W. Księga zaślubionych za 1915 r.; http://www.sejm-wielki.pl/b/zi.7.45.probant (dostęp 21 VI 2021).

(autor Małgorzata IWAŃSKA)