WALUSISKI Jacek Agenor


Ur. 4 V w Astrachaniu (Rosja), s. Agenora Dariusza i Marii. Do Polski przybył wraz z rodzicami zimą 1922. W 1..1929-1934 uczył się w Korpusie Kadetów nr 2 w Chełmie. Dalszą naukę pobierał w SPP w Ostrowi Maz., uk. ją 15 X 1936. i w stopniu ppor. Otrzymał przydział do 7 pp Legionów w Chełmie Lubelskim. Był d-cą plut. Kampanię wrześniową odbył w szeregach 2 bat. pułku jako z-ca d-cy komp. kpt. Gustawa Cichockiego. Walczył pod Starachowicami i Iłżą. Po rozbiciu pułku przedostał się za Wisłę. 16 IX 1939 zawarł związek małż. z Jadwigą Perajówną z Chełma. Nast. wziął udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. 22 IX został ranny pod Antonówką w czasie likwidacji ckm nieprzyjaciela. Pod koniec IX 1939 udał się do Chełma zajętego przez ACz. W miejscowy m szpit. św. Mikołaja, w którym przebywał do 13 X 1939 przeszedł operację wyjęcia pocisku z lewego ramienia. Wkrótce po wycofaniu się Rosjan cała Lubelszczyzna znalazła się pod okupacją niem. 10 Xl 1939 ppor. W. został areszt. przez żandarmerię niem. i osadzony w więzieniu na Zamku Lubelskim. Przebywał tam do poł. XII 1939, kiedy wraz z grupą oficerów został skierowany do obozu jenieckiego w Radomiu. Po kilku d., jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia zbiegi. z obozu razem z por. Maliszewskim, kolegą z 7 pp Leg. i zamieszkał w leśniczówce swego o. Agenora Dariusza Walusińskiego w Garbatce pod Radomiem.

W ostatnich d. XII 1939 ppor. W. złożył przysięgę organizacyjną przed NN oficerem w st. kpt., organizatorem podziemia w rejonie Pionki­ Garbatka. W I 1940 rozp. organizację placówki SZP-ZWZ Garbatka. Używał wówczas ps. „Maj". Działał tam do końca r., kiedy rozpoznany przez miejscowych volksdeutschów musiał opuścić teren. Przeniósł się wówczas do Bałtowa w pow. puławskim. Po nawiązaniu kontaktu z miejscową konspiracją, od I 1941do VII 1942 dowodził jako ppor. „Maj", Rejonem nr 7 Żyrzyn - Baranów. W czasie pełnienia tej funkcji zorganizował akcję rozbrojenia ok. 30 lotników przebywających na rekonwalescencji w maj. Żyrzyn. Mimo, że tylko kilku rozbrojono, to jednak wszyscy opuścili maj. W VII 1942 zagrożony aresztowaniem został przesunięty na k-nta Podobwodu „C" - Opole Lubelskie. Funkcję tę pełnił od VIII 1942 do VIII 1944 występując jako „Kieł". Zorganizował wówczas 4 szkoły podoficerskie. Egzaminy końcowe przeprowadził w nich w III 1944. Współorganizował oddz. partyzanckie, m.in. oddz. „Argila" (Antoni Frańczak). Zainicjował akcję rozbrojenia żandarmów niem. (ok. 40) pod Gdowem. Dowodził w kilku akcjach, w tym w głośnej akcji na statek „Tannenberg" (31 V 1944), w której zlikwidowano kilkudziesięciu Niemców i Turkmenów. 1I 1943 awansował do st. por.

W VIII 1944 na rozkaz gen. Tadeusza Komorowskiego ps. „Bór", nadany przez radio, por. W. ruszył na pomoc powstańczej W-wie na czele 120-150 osobowej komp. złożonej m.in. z żołnierzy oddz. „Argila". Unikając kontaktu z oddz. NKWD dotarł pod Trojanów w pow. garwolińskim. Tam na rozkaz kpt. Zygmunta Żebrackiego ps. „Żeliwa", wobec niemożności dalszego marszu rozwiązał oddz. Drużyny otrzymały żołd i żywność, ruszając w drogę powrotną.

6 V 1945 por. W. ps. „Willi" przejął od mjr. Henryka Piątkowskiego ps. „Kotlina" d-dztwo Podobwodu „A" - Dęblin, przekształconego zarządzeniem KO z V 1945 w Obwód „Dęby". Rozkazem „Justa" (Piotr Ignacak) z 22 V 1945 d-dztwo Obwodu objął por. „Willi" i dowodził nim do III 1947. W 1. 1945-1947 używał nazwisk: Mieczysław Wojewoda, Zawadzki, Eugeniusz Zdanowicz i Eugeniusz Roszczyk. Korzystał z kwater m.in. w Łaskarzewie. Rozkazem personalnym 173 BP 319 K-nta Sił Zbrojnych w Kraju awansował 1 VI 1945 na kpt. Na podległym mu terenie rozciągającym się od Wieprza po Sobienie Jeziory (w VI 1946 powstał Podobwód „Dęby" B, obejmujący teren dawnego Obwodu AK „Gołąb", „Waga", „Ogar") działał oddz. por. Mariana Bernaciaka ps. „Orlik", późn. ppor. cz. w. Wacława Kuchnio ps. „Spokojny". Od VI/VII 1946 do ujawnienia w III 1947 W. był także referentem bezpieczeństwa Inspektoratu Puławy WiN.

W III 1947 kpt. „Willi" ujawnił się w PUBP w Garwolinie, nast. ujawnił oddz. Po zaprzestaniu działalności konspiracyjnej pracował w PKS i w „Społem". 15 VII 1952 został areszt. i osadzony w więzieniu na Rakowieckiej. 30 IX 1953 WSR w W-wie skazał go (sygn. akt Sr. 563/53) na 4 1. i 8 mies. więzienia z art. 86 §2 kk WP za przynależność do organizacji DZWON oraz zdegradował do st. szeregowca. 5 IV 1955, po odbyciu połowy kary, został warunkowo zwolniony. Podjął pracę w dyr. MHD Art. Spoż. W-wa Praga na stanowisku gł. księgowego. 1 VI 1962 przeszedł do Maz. Zakładów Usług Handl. i Gastronomicznych w W-wie ul. Górnośląska 45. Od 1 I 1966 do 31 VII 1968 pracował w ZURiT, Oddz. „Reskop" w W-wie ul. Komarowa 88, jako gł. księgowy; nast. w Stołecznym Zjednoczeniu Przemysłu Gastronomicznego (16 VIII 1968 - 31XII 1970), Stołecznym Przedsiębiorstwie Handlu Spółdz. (1 I 1971 - 30 VI 1976), „Społem" (1 VII 1976 - 31XII 1976) i PPH „Centrala Rybna" (2 VIII 1976 - 31XII 1979). 1 I 1980 przeszedł na emeryturę.

Sąd Wojewódzki dla m. st. W-wy postanowieniem z 25 IV 1969 zarządził zatarcie skazania. W. działał aktywnie w środowisku kombatanckim skupiającym żołnierzy 15 pp „Wilków" AK Został odznaczony odznaką Korpusu Kadetów nr 2 (15 VII 1934), Odznaką Pamiątkową 7 pp Leg. (1 X 1938), Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1 VI 1945), Krzyżem Walecznych i Krzyżem Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość" (17 IX 1988). Zm. 12 II 1990 w W-wie.


Akta personalne przekazane autorowi przez Jadwigę Walusińską; Z. Gnat­ Wieteska, AK Obwód „Gołąb", s. 194, 198; tenże, Marsz oddziałów AK na pomoc powstańczej Warszawie, „WPH", 1992 nr 3, s.104; tenże, Akcja na Tannenberg, „Polska Zbrojna", nr 183 z 22-27 IX 1995; fot. [https://rtpwilkow.files.wordpress.com/2013/11/pow-lub-4-2013.pdf; dostęp 30.04.2021].

(autor Zbigniew GNAT-WIETESKA)