Ur. 7 IX w Milówce w pow. żywieckim, c. Jakuba i Marii z d. Zbrożek. O. narodowości czeskiej był urzędnikiem państw., m. nie pracowała zaw. Dziadkowie po kądzieli mieli niewielką posiadłość, którą zniszczoną w skutek działań wojennych sprzedali wkrótce po zakończeniu I woj. świat. Do 1916 pobierała nauki w klasztorze św. Hildegardy w Białej. Po śmierci o., w 1918 wcielonego do armii austriackiej gdzie piastował urząd w administracji w Radomsku, zmuszona była zamiast na studia pójść do pracy, aby utrzymać siebie i m. Początkowo podjęła pracę w Krakowie, nast. przez 6 l. pracowała jako sekr. i respondentka w administracji państw. (Państw. Urząd Poszukiwania Pracy w Radomsku, Bank Handl. w W.). W I. 1918-1920 służyła w Ochotniczej Służbie Sanitarnej WP, a potem w Legii Ochotniczej Kobiet. W 1924 rozp. roczny kurs dla instruktorek wiejskich w Rudzie Czechowskiej pod Puławami zorganizowanym przez Tow. Ziemianek. Nauka na tym kursie zmieniła zainteresowania zaw. T., która w Żołudku w pow. lidzkim rozp. pracę jako instruktorka pow. W tym charakterze pracowała w I. 1925-1932 w Sokółce oraz w Grodnie, sprawując pieczę m.in. nad działami przemysłu lud. oraz opieki nad matką i dzieckiem. W 1929 zorganizowała wystawę rękodzieła lud. w Sokółce, a w dowód uznania otrzymała dyplom Tow. Popierania Przemysłu Lud. w W. Od 1934 zamieszkała w W., podejmując pracę w Tow. Krzewienia Kultury Fiz. Skutkiem cięć budżetowych zmuszona została do kolejnej przeprowadzki. Po półrocznym epizodzie w białostockiej Izbie Rol. powróciła do stolicy, gdzie w I. 1937-1942 pracowała w Szpit. Ubezpieczeń Społ. Podczas okupacji mieszkała w W., skąd po upadku Powstania Warszawskiego, w którym utraciła mieszkanie i cały dobytek, zamieszkała wraz z matką oraz swoją przyjaciółką Anną Roguską we wsi Brodowo k. Radomska.

Do zniszczonej W. powróciła już w IV 1945, jednakże z uwagi na brak jakichkolwiek możliwości przeżycia udała się do Węgrowa, rodzinnego miasta Anny Roguskiej. Krok ten diametralnie odmienił jej życie. W tym roln. pow. odnalazła żywe ślady sztuki lud., która ją tak pasjonowała i którą zamierzała uratować przed zapomnieniem. Już w 1946 wraz z A. Roguską zorganizowały Podl. Spółdz. Pracy Sztuki i Przem. Lud., w której piastowała stanowisko prezesa do XI 1959 (z przerwą od 1953 do 1955, kiedy to po niepowodzeniach urzędujących po niej prezesów, pracownicy wywalczyli jej powrót). Spółdz. była pierwszym i przez wiele 1. największym zakładem produkcyjnym na tym terenie pow. węgrowskiego. Jej powstanie doprowadziło do odbudowy tego regionu z powojennych zniszczeń. Początkowo czł. pracowali w systemie nakładczym, wyrabiali różnego rodzaju tkaniny oraz firanki siatkowe. Ze wzrostem liczby czł. zwiększał się asortyment wyrobów, a także rentowność. Już od 1949 o profilu produkcji decydowała Centrala Przem. Lud. i Artystycznego (Cepelia). W pierwszych 1. jej istnienia pracownicy Cepelii zgodnie twierdzili, iż węgrowska spółdz. funkcjonowała w sposób wzorcowy, z niej brano przykład i czerpano z jej doświadczeń w celu zorganizowania wytwórców sztuki lud. i artystystycznej w całym kraju. Przed spółdz. oprócz zadań gospod., stawiała także cele społ. takie jak: ochrona zdrowia wytwórców lud., działalność oświat., podniesienie rangi kobiety w środowisku wiejskim, świadczenia socjalne, kształcenie młodzieży wiejskiej dla potrzeb spółdz. oraz opieka nad młodzieżą uzdolnioną artystycznie.

Do zadań spółdz. w zakresie ochrony sztuki lud. należało zbieranie dokumentacji wytwórców sztuki lud., kompletowanie wzorów tkactwa lud., zbieranie tekstów pieśni, przysłów i baśni, tworzenia zespołów regionalnych, organizowanie wystaw oraz szeroko pojęta ochrona kultury lud. Realizując konsekwentnie te założenia T. zorganizowała w 1950 znaczącą wystawę sztuki lud. w Węgrowie. Część eksponatów zakupiło Muz. Etnograficzne w W., a dokumentacja wystawy zasiliła organizowaną przy spółdz. wzorcownię. Z jej inspiracji powstał zespół regionalny przy spółdz., zbierano dokumentację do stroju lud., zebrano materiały, na podstawie których opracowano wesele podl. Wprowadziła styl pracy obejmujący badanie terenu i organizowanie wystaw sztuki lud. w miejscowościach, gdzie spółdzielnia zakładała nowe zespoły chałupnicze. Szczególnie zajęła się zanikającą już węgrowską wycinanką z opłatka oraz uzdolnionymi tkaczkami. Odkryła talent Dominiki Bujnowskiej, tkaczki dywanów dwuosnowowych, inspirując ją w kierunku tworzenia wzorów tematycznych. Przełom w działalności węgrowskiej placówki nastąpił pod koniec 1. 60-tych. Wówczas miał miejsce podział spółdz. na dwa samodzielne zakłady, z których tylko w jednym priorytetem pozostała sztuka lud. i artystyczna oraz opieka nad jej twórcami. Z myślą o nich wybudowano zakład w Węgrowie, w którym skupiła się działalność produkcyjna. T. jednak nie doczekała tej chwili. Skłócona z lokalnymi politykami, zmuszona została ponownie do przejścia na emeryturę pod koniec 1959. Wówczas wycofała się z życia społ., zajmując się pisaniem wspomnień oraz krótkich opowiadań. Po długiej chorobie zm. 5 I 1985 na raka piersi; została pochowana na cm. węgrowskim.

W 1983 otrzymała odznakę „Zasłużony dla Cepeli", honorową odznakę Ligi Kobiet w 1984, dyplom uznania „Za zasługi w upowszechnianiu kultury" - 1984, dyplom uznania z okazji 40-lecia PRL w 1984 oraz wpis do Złotej Księgi Zasłużonych dla miasta Węgrowa w 1984.


APS, Podl. Spółdz. Pracy Rękodzieła Lud. i Artystycznego w Węgrowie; Z. Tomrle, Marnotrawni, bruliony, w zb. Miejs. Bibl. im. A. Cieszkowskiego w Węgrowie; tejże, Poszukiwalam folkloru. Wspomnienia, Sokółka 1986; Węgrów. Dzieje miasta iokolic 1441-1944.

(autor Paweł WYSZOGRODZKI)