Bittner Ludwik


Ur. 24 IV w Stanisławowie, s. Ludwika Jana, pracownika kolei w Stanisławowie i Marii Drozdowskiej. Była to rodzina kat. i patriotyczna. Do Szk. Realnej uczęszczał we Lwowie, maturę uzyskał w 1911 w Stanisławowie. Był dobrym uczniem. Posiadał przy tym zainteresowania malarskie, stąd podjął w 1911 studia na ASP w Krakowie, a w 1914 zaczął także studia na kierunku filoz. UJ. Interesowała go walka o niepodległość i wojsko, w którym widział możliwość udziału w działalności na rzecz niepodległości Polski. W Krakowie, jako student, w 1912 wstąpił do ZS, w którym uk. szk. podofic., rozpoczynając w ten sposób swoją drogę wojsk. Przyjął w ZS ps. „Dunio". W VIII 1914 zgłosił się ochotniczo do Leg. Pol. organizowanych przez J. Piłsudskiego przy boku Austriaków. Służył w III bat. 2 pp Leg., gdzie szybko awansował - od d-cy sekcji do d-cy plut. Awansowany do stopnia por., już w XI 1916 objął d­ dztwo komp. szkolnej na kursie oficerskim w Ostrowi Maz., nast. w Zegrzu. Po kryzysie przysięgowym Leg., gdy zostały one zlikwidowane przez Niemców i Austriaków, a J. Piłsudski osadzony w Magdeburgu, w VII 1917 wstąpił do tworzonej PSZ podporządkowanej NKN, gdzie objął d-dztwo 5 komp. 2 pp PSZ. Dowodził komp. w czasie akcji opanowania Dęblina i został mianowany pierwszym k-ntem tego dużego garnizonu.

W XI 1918 został oficerem piechoty służby stałej tworzonego WP. W XII 1918 objął d-dztwo bat. zapas. 34 pp w B.Podl. Mianowany kpt., nast. mjr., 1I V 1919 awansowany do stopnia ppłk. W VI 1920 objął funkcję szefa sekcji Piechoty w Departamencie I MSWojsk. W VIII 1920 mianowany z-cą, nast. d-cą 34 pp i k-ntem garnizonu B.Podl. Brał udział w wojnie 1920 za co otrzymał w r. nast. Krzyż Walecznych, a w 1922 Order VM V kl. 1 II 1927 otrzymał awans na płka. W 1923 został, jako k-nt garnizonu, czł. S-ki. Akc. Państw. Wytwórni Samolotów w B.Podl. (obok gen. W. Zagórskiego, prof. dr A. Ponikowskiego, dr inż. Stanisława Rosenwertha i in.). W 1928 otrzymał Złoty Krzyż Zasługi, a w 1931 Krzyż Niepodległości. W VI 1930 mianowany d-cą piechoty 5 DP.

W XI 1938 został pomocnikiem d-cy KOP gen. W. Orlik­ Rückemanna w Dawigródku. Korpus utworzono w 1924 i podlegał on służbowo MSWojsk., ale w zakresie organizacji, wyszkolenia oraz na czas wojny NW. Był zorganizowany w placówki, plut., komp., bat. piech. i kaw. Obsadzał odcinek 300 km (Nowogródzkie, Polesie, Wołyń) granicy, od Kiecka w nowogródzkim do Małyńska na Wołyniu. Po wybuchu wojny 1939 oddz. KOP walczyły wspólnie z oddz. WP lub samodzielnie, broniąc strażnic i placówek granicznych przed atakiem ACz. Z-cą d-cy KOP został płk B. Zebrał w Dawigródku wycofujące po wkroczeniu 17 IX 1939 ACz. bat. KOP i utworzył GO, której d-cą był gen. Rückemann, a on jego z-cą . Liczyła ona 7 tys. żołnierzy i wycofywała się stopniowo pod naporem 52 DStrz. ACz, staczając 40 walk i dwie bitwy – 1 X pod Wytycznem (zginęło 93 żołnierzy KOP i wielu ACz) i w Ratnem (niszcząc 17 czołgów i strącając 1 samolot ACz). Na 32 km odcinku wycofywania się na Lubelszczyznę w GO znalazły się: brygada KOP „Polesie'', pułk KOP „Samy", zgrupowanie „Małyńsk".

1 X 1939 gen. Rückemann i płk B. na odprawie 30 oficerów wobec całkowitego otoczenia liczącej wówczas już tylko 3 tys. grupy, kończącej się amunicji i żywności, wezwali do kontynuowaniu walki w podziemiu. Utworzono ,,Tajny KOP" z k-ntem gen. Rückemannem i płk. B. jako z-cą- zaś do kom. weszli: ppłk N. Sulik, ppłk K. Strusiewicz, mjr S. Gawroński . Gen. W. Rückemann 7 X 1939 dotarł do W., a nast. wrócił do Wilna, a stąd przedostał się do Szwecji. Ptk B. pozostał na Lubelszczyźnie, nast. działał w SZP - ZWZ w W., a KG KOP objął mjr B. Studziński ,,Nitecki''. K-nt. Gł. ZWZ powołał płk. B. na stanowisko inspektora w KG, a w IV 1941 mianowano go k-ntem okr. ZWZ Lublin. Przyjął ps. „Halka"; był dobrym organizatorem i konspirantem . Pod jego komendą okręg uzyskał duże efekty organizacyjne w rozbudowie sieci terenowej jak i odtworzeniu 3 i 9 DP AK Funkcję tę pełnił do 1X 1942. Wrócił wówczas do KG AK, gdzie 11 I 1943 został mianowany pełnomocnikiem K­ nta SZ w kraju ds. scalenia z AK liczącej 160 tys. organizacji wojskowej SL 11Roch" - BCh (rozkazem NW z 24/25 III 1943). Był teoretykiem wojskowym m.in. autorem artykułu  Sprawność bojowa Batalionów Chłopskich („Chłopi i Państwo", 1947 nr 44), doradcą K-nta. Gł. I autorem różnych propozycji zmian w Wojsku Podziemnym. Mianowany gen. bryg. (ze starszeństwem od 20 m 1943), przyjął nowy ps. „Rot". Funkcję pełnomocnika ds. scalenia BCh z AK pełnił aż do VII 1944; został zaakceptowany przez ludowców, którzy dostrzegali, że przyświeca mu idea budowy jednolitej armii a nie dążenie do zaostrzenia istniejących napięć na linii ruch lud. - sanacja, z którą często u tożsamiano wojsko.

Gen. B. w AK jednocześnie pełnił funkcje inspektora KG na okręg AK Lublin i przewidziany był w planach powstania na d-cę Podl. 9 DP AK. Plan Od tworzenia Sił Zbrojnych  (OSZ) w okr. oprac. oddz. III k-dy na czele z płk. F. Żakiem 11Wirem" i ppłk . J. Kucharskim „Kazimierzem" oraz d-cy 3 i 9 OP AK - płk A. Świtalski „ Dąbrowa" oraz gen. B. „Halka". 9 DP odtwarzały: 34 pp - obwód B.Podl., 35 pp - Łuków, 22 pp – S. (przeniesiony nast. do obszaru warszawskiego) . Plan OSZ i akcji „Burza" zatwierdził k-nt okręgu w II 1944, wręczając d-com pułków koperty z tajnymi rozkazami do otwarcia na specjalny rozkaz. Oddz. partyzanckie otrzymały wówczas nazwy pułków: OP „Zenona" - OP 34 pp, „Ostoi" - OP 35 pp. Gen. B. ulokował swój sztab dyw. w B.Podl., gdzie k-ntem miasta był  rtm. J. Baczyński „Adam". Dokonywał on przeglądu rejonów i oddz., m.in. w Gołąbkach, Polskowoli, B.Podl. Omawiał i zatwierdzał plany działania 34 i 35 pp w czasie akcji „Burza", m.in. zajęcia lotnisk w B.Podl. i Małaszewiczach, opanowania B.Podl. i Międzyrzeca Podl., Łukowa, Radzynia Podl., dezorganizacji ruchu komunikacyjnego w relacji wsch.-zach.

Po dotarciu ACz na tereny Lubelszczyzny, oddz. 9 DP przystąpiły do realizacji „Burzy" - zajęły B.Podl. (III bat. kpt. J. Strzęciwilka  „Dunina"), uczestniczyły w zajęciu Międzyrzeca Podl: i in. miejscowości. Współpraca bojowa szybko przestała się liczyć wobec nowej sytytuacji po­ lit. Doszło do rozbrojenia 27 VII 1944 pod Międzyrzecem Podl. we wsi Dąbowierzchy bat. AK mjr. „Ksawerego" przez radz. 47 A gen. Gusiewa; 30 VII broń zwrócono wskutek rozmów i interwencji d-dztwa 9 DP. Inspektor radzyński pisał w raporcie do gen. „Halki" - „Dowódca Frontu gen. Gusiew oczekiwał w Łukowie na przybycie dowódcy 9 dywizji piechoty gen. Halki dla omówienia dozbrojenia dywizji w sprzęt ciężki do artylerii i omówienia planów wspólnych operacji dla dalszego bicia Niemców. Z dniem 1 bm. zrządziłem odtworzenie 34 i 35 pp.". Również d-ca 9 DP AK liczył na współpracę wojsk. w walce z Niemcami oraz na pomoc w odtworzeniu pełnej 9 DP AK.

7 VIII 1944 w Lublinie, po rozmowach k-nta okr. AK „Marcina" z przedstawicielami PKWN i ACz, gen. „Halka" wydał rozkaz: „Do dowódców 34 pp i 35 pp i oddziałów artylerii przy 34 pp. Na zasadzie rozkazu Komendanta Okręgu ob. Marcina rozkazuję: Dowódcom pułków piechoty i oddziałom artylerii zebrać swoje oddziały do rejestracji w miejscach koncentracji a to: 34 pp w B.Podl., 35 pp w m. Łuków, oddział w m. B.Podl. Po przeprowadzeniu koncentracji należy natychmiast sporządzić ewidencje oficerów i szeregowych do rejestracji. Dowódcy dywizji pułków i batalionów pozostają dotychczasowi. Dowódców kompanii i plutonów wyznaczają dowódcy pułków. Dla pułku będą przydzieleni oficerowie łącznikowi ACz. Oficerowie i żołnierze zabierają ze sobą swoje uzbrojenie i oporządzenie oraz żywność na 3 dni. Starą broń oddają celem otrzymania nowej". Rozkaz ten nie został wykonany przez żołnierzy AK. Na termin stawienia 14 VIII godz. 12.00 dowódca 35 pp mjr „Müller" przyjechał z dwoma oficerami NKWD, ale (z żołnierzy AK) nikt się nie stawił. Koncepcji „Halki" nie akceptowali żołnierze AK wobec nieufności do NKWD. 14 VIII 1944 gen. B. „Halka" razem z k-ntem okręgu płk. K. Tumidajskim „Marcinem" i  in. oficerami AK zostali aresztowani przez NKWD w Lublinie, a nast. osadzeni w obozach NKWD m 454 - Riazań, Charków. Gen. B. był koleżeńskim i lubianym współwięźniem (zachowały się w aktach NKWD laurki z podpisami współwięźniów). Został zwolniony w XI 1947. Pracował w W. w przedsiębiorstwie technicznym, gdzie traktowany był jako opozycjonista z AK W 1957 odszedł na emeryturę. Po przełomie październikowym 1956 włączył się do życia społ., działając od XI 1957 jako wiceprzewodn. Gł. Komisji Weryfikacyjnej Zarz. Gł. ZBOWiD, a we IX 1959 został wybrany wiceprzewodn. Rady Naczelnej ZBOWiD. Zm. 24 I 1960 w W. 17 VII 1983 podczas dorocznego zjazdu kombatantów w Sanktuarium Maryjnym w Leśnej wmurowano tablicę pamiątkową ku czci d-cy 9 DP AK. 2 X 1944 został odznaczony Krzyżem Ofic. OOP i VM IV kl.


CAW,  teczka  personalna  nr  5749; kserokopie  z kart  osobowych  gen. B. z obozów NKWD w Charkowie i Riazaniu; - A. Kunert, Słownik biograficzny kon­spiracji warszawskiej 1939-1944, t. 1, W. 1987, s. 41-42; - J. Caban, Z. Mańowski, ZWZ i AK, t. I-II, L. 1971; P. Matusak, General Ludwik Bittner 1892-1960. Żołnierz i polityk, S. 2008; J. Sroka, 9 Podlaska DP AK; L. Tomaszewski,  Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939-1945, W. 2001, s. 17-18; J. Wroczyński, Zarys historii wojen­nej 34-go pulku piechoty, W 1929; fot. [https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Ludwik_Bittner.jpg; dostęp 30.04.2021].


(autor Piotr MATUSAK) [†]