WOJCZAL Eugeniusz


Ur. 17 III 1909 w Niecieczy w pow. sokołowskim jako s. Aleksandra i Rozalii z d. Wierzbickiej. W okresie nauki gim. imponował zdolnościami z zakresu przedmiotów ścisłych, predyspozycjami do kariery wojskowej oraz wysokim poziomem wysportowania. Bardzo aktywnie działał również w harcerstwie. W 1930 uk. męskie Gim. im. Hetm. Stanisława Żółkiewskiego w S., otrzymując świadectwo maturalne.

Nast. odbył roczną służbę w bat. Podchor. Rezerwy Piechoty. Przez kolejne 3 l., tzn. od 1931 do 1934 kształcił się w Szk. Podchor Inżynierii w W., realizując zamiar zostania oficerem zawodowym. Stopień ppor. ze starszeństwem uzyskał 15 VIII 1934, a nast. awansował do rangi por.

Początkowo służbę wojskową pełnił jako saper w bat. KOP „Stołpce” nad Niemnem (woj. nowogródzkie), uczestnicząc w budowie umocnień w pasie nadgranicznym.

Nast. służył w 2. bat. saperów, stacjonującym w Puławach (woj. lubelskie). W 1939 bat. ten został przeformowany i przemianowany na 2 Pułk Saperów Kaniowskich. W l. 30. XX w. do głównych zadań saperów w sezonie letnim należało budowanie mostów. Natomiast okres zimowy oznaczał pobyt na obozach kondycyjnych, wraz z możliwością jazdy na nartach biegowych i zjazdowych.

Ważnym ośrodkiem sportów zimowych był przedwojenny polski kurort Worochta, usytuowany nad rzeką Prut na Huculszczyźnie (woj. stanisławowskie). Mieścił się tam garnizon macierzysty bat. KOP „Worochta”.

W obliczu zbliżającej się zawieruchy wojennej Polska podjęła liczne działania prewencyjne, do których zaliczało się fortyfikowanie obszarów ważnych strategicznie. W IV 1939 W. otrzymał rozkaz stawienia się na takim właśnie terenie, celem uczestniczenia w budowie pasa umocnień nad rzeką Widawką k. Kłobucka (rejon Częstochowy). W dniu wybuchu II woj. świat., rozegrała się tam zaciekła bitwa obronna kawalerii polskiej, która przeszła do historii jako bój pod Mokrą. Wtedy to Wołyńska Bryg. Kaw. stoczyła bohaterską walkę z niemiecką 4 DPanc., mającą miażdżącą przewagę militarną bryg.

Pod naporem wojsk niemieckich nastąpił odwrót WP w kierunku wschodnim. W tak dramatycznych okolicznościach por. W. znalazł się ponownie na Kresach Wschodnich. Po wkroczeniu wojsk sowieckich na terytorium Polski, 17 IX 1939, został wraz z oddz. WP okrążony. Wg relacji naocznego świadka - szer. Zdzisława Stelęgowskiego, trafił do sowieckiej niewoli w okolicach Zaleszczyk lub Stanisławowa.

W. nie podjął próby ocalenia życia poprzez zmianę ubioru na cywilny, co sugerował mu znajomy szeregowiec. Będąc wiernym kodeksowi moralnemu oficera WP, stanowczo odmówił zdjęcia oficerskiego munduru.

Podobnie jak tysiące innych oficerów polskich, został osadzony w obozie jenieckim NKWD w Starobielsku, skąd wysłał do rodziny mieszkającej w Niecieczy dwa krótkie listy (w XI 1939 i III 1940).

W pierwszym z nich, datowanym na 25 XI 1939, informuje swojego o. Aleksandra, że razem z nim przebywa w obozie jego serdeczny kolega - por. KOP Jan Pietrzykowski oraz brat narzeczonej, Janiny - Franciszek Żelazowski. Wszyscy trzej podzielili ten sam, tragiczny los Katyńczyków. W czasie likwidacji obozu jenieckiego w Starobielsku został zamordowany przez Sowietów w Charkowie w IV lub V 1940, a następnie pogrzebany w zbiorowej mogile w Piatichatkach k. Charkowa.

Zbieżny okazał się czas rozstrzelania W. przez NKWD w Charkowie (IV lub V 1940) ze śmiercią jego o., adresata dwóch listów ze Starobielska. Aleksander Wojczal (1864-1940) zm. na początku V (6 lub 7 V) w rodzinnym domu w Niecieczy. W dniu poprzedzającym Święto Niepodległości, 10 XI 2008, Prezydent RP - Lech Kaczyński awansował pośmiertnie por. W. na stopień kpt. WP jako jednego z tysięcy polskich bohaterów pomordowanych na Wschodzie, których uhonorowano przyznaniem wyższego stopnia oficerskiego.

Kpt. Eugeniusz W. został upamiętniony w następujący sposób w Polsce: posadzeniem Dębu Pamięci przy Zespole Szk. w Bogdańcu k. Gorzowa Wielkopolskiego (2008); wspólną tablicą imienną ku czci Katyńczyków na dziedzińcu Konkatedry pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Sokołowie Podl. (2011); wspólną tablicą imienną ku czci poległych i pomordowanych absolwentów na frontonie budynku przedwojennego Gim. im. Hetm. Stanisława Żółkiewskiego w S.; wspólną tablicą imienną ku czci poległych i pomordowanych saperów z 2 Pułku Saperów Kaniowskich w kruchcie Kościoła Garnizonowego pw. Matki Bożej Różańcowej w Puławach; na Ukrainie: imienne upamiętnienie na cm. Katyńczyków w Piatichatkach k. Charkowa.

 

Odziemczyk J., Śladami ludobójstwa - Katyń, Charków, Twer - powiat Sokołów Podlaski 1940-2011, Sokołów Podl. 2011, s. 29, 30, 52; Szcześniak A. L., Katyń - lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk, W. 1989, s. 358, s. 129, s. 363; Kiełb Z., Zarys historii 2. Pułku Saperów Kaniowskich, Puławy 2008, s. 4. Ustne relacje i wspomnienia przekazane c. G. Lipińskiej przez ppor. S. Maleszewskiego (1913-1996), krewnego i przyjaciela por. W. Matka Stanisława Maleszewskiego - Bronisława z Czapskich, c. Aleksandry z Wierzbickich była siostrzenicą matki Eugeniusza Wojczala - Rozalii z Wierzbickich; Wywiady przeprowadzone przez G. Lipińską z R. Wojczalem (rocz. 1933), s. Teodora - bratankiem por. W.; Niepublikowany dotąd list por. W. napisany d. 25 XI 1939 w obozie jenieckim NKWD w Starobielsku (zb. pryw. R. Wojczala, zam. w L.).

(autor Grażyna LIPIŃSKA)