KACZYSKI Teodor


Ur. 1 IV 1901 w Trzciance w pow. garwolińskim w rodzinie chłopskiej. Ukończył SN w Siennicy (1920), gdzie należał do tajnej organizacji niepodległościowej „Jutrzenka”, a w l. 1917-18 do POW. Uczestniczył w 1918 r. w rozbrajaniu Niemców w Łukowie. Od 1921 r. czł. Centralnego Związku Młodzieży Wiejskiej. Kształcił się dalej zaocznie w Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w W. (w 1937 r. został absolwentem). Był działaczem Akademickiego Związku Młodzieży Wiejskiej (AZMW) (l. 1928-29 prezes Zarz. AZMW), a po połączeniu AZMW z Polską Akademicką Młodzieżą Ludową (PAML) (1930), czł. PAML.

W 1921 r. podjął pracę nauczycielską we wsi Kujawy w pow. łukowskim i w t.r. wstąpił do ZNPSzP. W nast. r. został naucz. w rodzinnej wsi Trzciance, organizując kursy wieczorowe likwidujące analfabetyzm i krzewiące czytelnictwo, założył OSP i został jej komendantem, a także wszedł do Zarz. Oddz. Pow. ZNPSzP w Garwolinie oraz był w l. 1925-28 czł. Zarz. Pow. ZMW w Garwolinie. Dla możliwości uczęszczania na Wolną Wszechnicę Polską przeniósł się do szk. w Jaźwinach, a później do Pilawy (do 1928). Tu zorganizował drużynę harcerską oraz prowadził świetlicę ZMW, urządzając przedstawienia, dożynki i wycieczki.

Od 1 IX 1928 pracował w Wydz. Oświaty Dorosłych MWRiOP. Dużo wysiłku poświęcił na przygotowanie wystawy dorobku oświaty dorosłych w P. i był przewodnikiem po wystawie oraz wziął udział w Kongresie Pedagogicznym.

Od 1921 r. w PSL Wyzwolenie, od 1927 r. czł. koła Inteligencji Ludowej PSL Wyzwolenie , od 1931 w SL.

Współorganizator ZMW RP „Wici”, wchodził w skład ZG Związku (1929-31 sekr. i skarbnik, następnie wiceprezes). W l. 1929-30 prezes Zarz. Pow. ZMW RP „Wici” w Garwolinie i w l. 1932-33 prezes Mazowieckiego ZMW RP „Wici”. Profilował pracę z młodzieżą w kierunku kształcenia w formie kursów, teatru amatorskiego, zakładania bibliotek aż do tworzenia domów ludowych z szerokim programem kult.-ośw. Był od 1928 r. czł. ZG Związku Teatrów Ludowych oraz Instytutu Oświaty Dorosłych (od 1929).

W 1933 r. został referentem oświatowym w pow. garwolińskim, a od IX 1937 instruktorem oświaty dorosłych w obwodowym Warszawskim Inspektoracie Szkolnym w pow. błońskim, radzymińskim, mińsko-mazowieckim. Najpierw zorganizował kursy dla przedpoborowych, przekształcając je w szk. wieczorowe. Po pozyskaniu dla swej pracy władz oświatowych, nauczycieli i miejscowych społeczności, tworzył sieć bibliotek ruchomych z bazą w Grodzisku Mazowieckim, dążąc do rozbudzenia nawyku czytelnictwa.

We IX 1939 był wraz z PPS współorganizatorem samoobrony osiedla Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu, gdzie wraz z rodziną mieszkał.

Podczas II woj. świat. pracował w 172 Szk. Podst. przy ul. Bema 76 w W., był działaczem SL „Roch” i TON. Brał udział w pracach konspiracyjnych Ludowego Instytutu Oświaty Dorosłych. Był czynny w tworzeniu bibliotek ruchomych i kompletowania wartościowych dla nich książek, które przejmowali terenowi łącznicy TON z konspiracyjnego magazynu w jego mieszkaniu na ul. Krasińskiego na Żoliborzu.

Po wyzwoleniu był kierownikiem szk. w W. i naczelnikiem Wydz. Oświaty i Kultury Dorosłych Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego. Jednocześnie prowadził szeroką działalność społ.-polit. jako czł. Zarz. Stołecznego PSL, współorganizator PSL Lewicy i czł. Rady Naczelnej odrodzonego PSL (1948-49) i jego Zarz. Stołecznego. Od 1949 r. czł. ZSL, czł. Stołecznego Komitetu Wykonawczego, później Warszawskiego Komitetu, czł. Komisji Oświaty i Kultury Warszawskiego Komitetu ZSL, czł. Komisji Oświaty i Zdrowia Naczelnego Komitetu ZSL.

W l. 1945-49 współorganizator i prezes ZG Chłopskiego Tow. Przyjaciół Dzieci, a w l. 1949-59 wiceprezes ZG Tow. Przyjaciół Dzieci. Zyskał wielki autorytet, powszechny szacunek i sympatię. W l. 1953-59 kolejno kierownik: działu szkolenia zaw. w Spółdzielni „Wspólnota Pracy” w W., naczelnik Wydz. Dróg w Centralnym Związku Spółdzielczości Pracy.

Napisał książki: Chłopskie Towarzystwo Przyjaciół Dzieci (1970) oraz Z żółtym kuferkiem. Wspomnienia ludowca i nauczyciela (1987), nagrodzoną pierwszym miejscem w konkursie pamiętnikarskim. Ogłaszał artykuły w prasie ludowej i czasopismach pedagogicznych, m. in. w „Przeglądzie Historyczno-Oświatowym”.

Odznaczony Krzyżem Oficerskim i Komandorskim OOP, Medalem KEN, hon. tytułem Zasłużony Nauczyciel PRL; wieloma odznakami, w tym: „Przyjaciel Dziecka”, złotą ZNP i hon. Za zasługi dla Warszawy.

Zm. 20 IX 1992 w W., gdzie spoczął na Cm. Komunalnym Północnym.

 

Akademicka Młodzież Ludowa w II Rzeczypospolitej. Pod red. S. Malawskiego, W. 1974, s. 343 (notę biograficzną oprac. K. Przybysz); Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Makieta, W. 1989, s. 168 (fot.); Słownik biograficzny zasłużonych dla oświaty i wychowania w W. i woj. stołecznym warszawskim od 1919 r., Z. 2, W. 1997, s. 64-6; Wojtas-Ciborska E., Kaczyński Teodor Hipolit, [w:] Słownik biograficzny polskiego ruchu młodowiejskiego, T. 2, pod red. E. Wojtas-Ciborskiej, W. 2010 (fot.); Nekrolog w „Życiu Warszawy” nr 228 z 24 IX 1992; Niepublikowane wspomnienia, udostępnione przez rodzinę.

(autor Elżbieta WOJTAS-CIBORSKA)