Ur. 23 XII 1909 w Dłutowie, pow. mławski. Był s. Romualda i Teodozji (Teodory) z Mitkiewiczów. Ojciec był naucz., matka pracowała, lecz nie wiadomo, w jakim charakterze. Rodzina Rogackich była uboga. Ojciec Zbigniewa miał na utrzymaniu 10 dzieci. R. zdobył wykształcenie średnie, a następnie dostał się na Wydz. Prawa UW, gdzie uczęszczał na 6 semestrów. Studiów jednak nie ukończył. Nie powołano go również do wojska. W 1933 r. został zatrudniony w zarz. gm. Wiśniewo w pow. mławskim, a w l. 1935-7 pracował w jednym z zarz. miejskich w charakterze sekr. Następnie przeniósł się do Lubomla, gdzie piastował stanowisko sekr. Wydz. Powiatowego. W 1938 r. podjął pracę w Woj. Okręgu LOPP. Na tym stanowisku zastał go wybuch II woj. świat.

Od jesieni 1939 r. do 1 VIII 1944 pracował w restauracji Stefanii Wiśniewskiej w Kałuszynie. Zarazem w 1940 r. wstąpił do kałuszyńskiej komórki organizacyjnej jednej z największych organizacji konspiracyjnych, mających struktury na terenie Generalnej Guberni – Komenda Obrońców Polski (KOP). Przyjął ps. „Lis”. Jego zadania polegały na kolportażu podziemnej gazety wydawanej przez tę organizację na szczeblu centralnym, pt. „Polska Żyje”. Z KOP był związany do lata 1940 r., czyli do śmierci Ludwika Kalinowskiego, od którego R. otrzymywał pracę. Z tego względu przez blisko 1,5 r. nie angażował się w życie podziemia.

Z pocz. 1942 r. jeden z zawodowych oficerów mieszkających w Kałuszynie, Franciszek Kuć, zaproponował R. wstąpienie do byłej Tajnej Armii Polskiej (TAP). F. Kuć był jej kmdt w Kałuszynie. W VI 1942 okupanci niemieccy wpadli na trop działalności kałuszyńskiej komórki TAP, co zmusiło F. Kucia do salwowania się ucieczką za Bug. Z kolei pozbawiony przynależności organizacyjnej R. lawirował między W. a Kałuszynem. Wkrótce jednak zaangażował się w działalność podziemną NOW i Konfederacji Narodu (KN). W ramach prowadzonej akcji scaleniowej wojsk. organizacji podziemnych, w 1943 r., został przyjęty do AK. Pocz. pracował w niej jako referent kontrwywiadu (KW) na m. Kałuszyn i dwie gminy: Chróścice i Kuflew. Nie jest pewne, kiedy dokładnie zaczął pracę. Wiadomo natomiast, że obowiązki na tym stanowisku pełnił do końca II 1944 z trzymiesięczną przerwą w 1943 r., kiedy został aresztowany i przebywał na Pawiaku.

D. 1 III 1944 otrzymał przydział jako obwodowy referent KW na pow. MM, sprawując de facto funkcję szefa KW w całym pow. Stanowisko to zajmował do czasu wyparcia Niemców przez ACz ze wschodniego Mazowsza, czyli do końca VII 1944. Przestawszy pracować w restauracji Stefanii Wiśniewskiej w Kałuszynie, zajął się handlem – jeździł na warszawską Pragę po towar, który przywoził do Kałuszyna.

Po wejściu ACz przez blisko miesiąc nie otrzymał żadnego przydziału w organizacji. Pod koniec VIII 1944 z rąk żołnierza AK o ps. „Lubart”, będącego kierownikiem oddz. II (wywiadu) Podokręgu Wschodniego (Białowieża) Obszaru Warszawskiego, otrzymał funkcję z-cy szefa wywiadu AK na obwód MM. Jego zwierzchnikiem był wówczas żołnierz noszący ps. „Maciej”. Na powyższym stanowisku R. podejmował działania ochronne własnej organizacji, takie jak wydawanie fałszywych dokumentów dla żołnierzy poszukiwanych przez NKWD lub dla żołnierzy AK unikających przymusowego wcielenia do „ludowego” WP. Na polecenie dowódców AK podrabiał również inne materiały. Jego zadania ogniskowały się wokół rejestracji wszystkich czł. władz na terenie pow. mianowanych przez PKWN oraz badania nastrojów ludności w powiecie.

R. prowadził od 1 III 1944 do VII 1944 r. kancelarię KW na pow. miński. Oddziały NKWD lub funkcjonariusze UB podjęli inwigilację żołnierzy KW, która zakończyła się w XII 1944 r. ich aresztowaniem. W ręce śledczych wpadł zwierzchnik R., on sam, a także łączniczka Janina Sędek „Janka”. Ponadto w rękach „bezpieczeństwa” znalazła się także dokumentacja wywiadowcza i pieczęcie, które wydał Mieczysław Momont, jeden z wysoko postawionych oficerów obwodu mińskiego AK.

Po aresztowaniu R. przyjął linię obrony polegającą na odżegnywaniu się od dotychczasowej działalności, wykazując negatywny stosunek do konspiracji akowskiej. Z tego względu wyrok wydany przez Wojsk. Sąd Garnizonowy 13 IIl 1945 skazujący R. na karę śmierci, został cztery dni później, na skutek protestu Aleksandra Tarnowskiego, przew. Najwyższego Sądu Wojsk., zamieniony na 10 lat więzienia wraz z utratą praw publicznych i obywatelskich praw hon. na okres 5 lat. Utrzymano wobec R. środek zapobiegawczy, czyli areszt. Mocą decyzji WSR w W. na wolności znalazł się znacznie wcześniej niż przewidywał wyrok – w poł. 1946 r.

Od połowy 1946 r. do 1948 r. pracował w Dolnośląskich Zakładach Wyrobów Papierniczych w Jeleniej Górze na stanowisku kierownika administracyjno-handlowego. D. 1 III 1948 został dyr. tego przedsiębiorstwa. Wstąpił także w szeregi PPR. Po zjednoczeniu tej partii z PPS został czł. Komitetu Pow. PZPR i wice-przew. Sekcji Szkoleniowej Komitetu Miejskiego PZPR w Jeleniej Górze. Jego dalsze losy nie są znane.


Sitkiewicz D
., Zbigniew Rogacki – szef mińskich struktur kontrwywiadu Armii Krajowej, „Rocznik Kałuszyński” 2018, z. 18, s. 151-9; Gozdawa-Gołębiowski J., Obszar Warszawski AK. Studium Wojskowe, L. 1992, s. 520; Kuligowski S., ZWZ-AK w pow. mińsko mazowieckim w l. 1940-4 (Zarys struktury organizacyjnej), „Rocznik Mińskomazowiecki”, 1997/1998, z. 4, s. 68; Wiąk W. J., Struktura organizacyjna AK 1939-45, W. 2003, s. 166; Gnat-Wieteska Z., Z dziejów „Drugiej Konspiracji”, Pruszków 2009, s. 82; Sitkiewicz D., Wobec dwóch wrogów. Raporty kontrwywiadowcze obwodu „Jamnik” – „Kamień” AK kwiecień-lipiec 1944 r., „Rocznik Mińskomazowiecki” 2014, T. 22, s. 115-46; AIPN, sygn. BU 872/66, k. 23, 35-35v, 41-42, 51,54,65,82 AIPN WR, sygn. 023/6456, k. 2, 4, 8.

(autor Damian SITKIEWICZ)