PIRO Stefan


Ur. się 18 X 1893 w Sterdyni (pow. sokołowski). Ojciec Jan (h. Bończa) był tam pisarzem sądu gm. W 1896 r. rodzina przeprowadziła się do S., gdzie ojciec został urzędnikiem starostwa. Osiedli we własnym domu przy ul. Cmentarnej. W 1900 r. zm. przedwcześnie na gruźlicę żona Jana – Józefa z Bogusławskich, osierocając czwórkę dzieci: Michała, Jana Marię (zob.), Zofię i Stefana.

W S. P. ukończył prywatną, 8-klasową szk. – Gim. Podlaskie T. Radlińskiego. Następnie, dzięki finansowej pomocy rodziny, w 1913 r. rozpoczął studia w Akad. Handlowej w Antwerpii (Belgia). Tam wstąpił do Związku Strzeleckiego. W przededniu I woj. świat., powodowany patriotycznym obowiązkiem, przerwał studia i wrócił do kraju.

Pchor. P. ps. „Sęp” wziął udział w manewrach Związku Strzeleckiego w obecności Józefa Piłsudskiego, został zauważony i skierowany w VI 1914 przez płk. Kazimierza Sosnkowskiego do organizowania Związku w S. i Łukowie. Powstał pierwszy plut. składający się z 14 strzelców. W VIII 1914 w wyniku połączenia Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich powstała Polska Organizacja Wojskowa (POW). P. do XII 1914 organizował i dowodził III okręgiem POW w S. W 1915 r. przez kilka miesięcy ukrywał się przed branką do armii carskiej; działał też przy organizowaniu służb wywiadowczych POW. W 1916 r. przez kilka miesięcy był kmdt. obwodu POW w Łukowie, a w X t.r. został skierowany do Oficerskiej Szkoły Piechoty w W. W II 1917 ponownie powrócił na stanowisko kmdt. III Okręgu POW w S., który rozwijał się bardzo prężnie i w VII 1917 liczył 912 osób. W VIII 1917 został aresztowany w wyniku represji niem. władz okupacyjnych z powodu odmowy dowództwa POW złożenia przysięgi na wierność państwom centralnym. Był więziony aż do XI 1918.

Siedlecka POW formalnie przestała funkcjonować 29 XI 1918, a P. wstąpił do 22 PP w st. pchor. W 1919 r. awansował do st. ppor., a w XII 1921 odszedł do rezerwy i na tym zakończył swoją karierę wojsk. W 1929 r. otrzymał Medal Pamiątkowy za wojnę 1918-21, a następnie odznaczony Krzyżem Niepodległości.

Po przejściu do cywila skończył studia w warszawskiej Wyż. Szk. Handlowej (ob. Szk. Gł. Handlowa), zdając egzamin dyplomowy w VI 1923.

Brał czynny udział w powstaniu warszawskim; oddz., którym dowodził, walczył na Żoliborzu. Po wojnie, jako były AK-owiec, szczęśliwie uniknął aresztowania. Od 1947 r. do śmierci mieszkali z żoną przy ul. Gdańskiej w W. P. działał w ruchu spółdzielczym, był prezesem warszawskiego oddz. „Społem”, kierował biurem likwidacyjnym Spółdzielni Pracy w W. W l. 1953-4 wykładał we Wszechnicy Radiowej.

Ożenił się z Karoliną z Kesslerów (1899-1968), osiedlili się w W. Żona pochodziła z warszawskiej, spolszczonej rodziny ewangelickiej; miała wykształcenie średnie – maturę; nie pracowała; zm. w W. i została pochowana na cm. Ewangelickim. Natura nie obdarzyła Stefana i Karolinę potomstwem, więc zaopiekowali się córką krewnych P. z podsiedleckiej wsi – Teresą, której zapewnili dostęp do dobrego wykształcenia.

Po długiej walce pokonał go rak, zm. 20 XI 1965 w W. i spoczął zgodnie ze swoim życzeniem na siedleckim cm. Starym u boku brata ks. Michała Pióro.


Geresz J
., Z dziejów rozbrojenia okupantów na południowym Podl. w listopadzie 1918 roku, Międzyrzec Podl. 1998; Wilczyński J., Żółkiewszczacy. Gim. i Lic. Ogólnokształcące im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego 1918-2001, S. 2001; Mój dziadek Stefan, peowiak, „Tyg. Siedlecki” 2016, nr 45; Todorski Z., POW w Kotuniu w l. 1915-8, „Szkice Podlaskie” 8 (internet- Muz. Historii Polski); Księga Ewidencyjna (członków POW) – Siedleckie Muz. Regionalne; Dokumenty i przekazy rodzinne.

(autor Agnieszka KONDRACKA-BYLIŃSKA)