WARPECHOWSKI Otto

Ur. się w Mendra w Rumuni 5 V 1917 r. S. Bolesława Konrada Warpechowskiego, agronoma i zarządcy maj. ziemskich i Olimpii z Kamińskich. Na pocz. XX w. wyemigrowali do Rumuni. 14 V 1913 r. w Ukrainie, w pow. lipowieckim ur. się brat W., Leongin, który w 1939 r. ożenił się z Antoniną Kowalew. W 1924 r. wrócili do kraju, przez chwilę mieszkali w maj. matki Ottona w Brzozowie.

Tutaj rozpoczęła się pasja archeologiczna W. Badał m.in. okolice Czerwonki Grochowskiej, Sokołowa Podl. oraz kopce w Jarnicach. Od 1934 r. przekazywał wyniki swych badań do warszawskiego Muz. Archeologicznego.

Przed 1939 r. W. został opiekunem zabytków pow. węgrowskiego jako wolny słuchacz na Wydz. Archeologii UW. Stanowisko opiekuna zabytków otrzymał dzięki ogromnej pasji i zaangażowaniu oraz poparciu prezydenta W. - Stefana Starzyńskiego. Zaledwie jednak rozpoczął swoje badania archeologiczne, wybuchła wojna.

W 1942 r. niem. starosta Ernst Gramms polecił rozebrać ruiny średniowiecznego zamku książąt mazowieckich w Liwie, a uzyskaną cegłę wykorzystać przy wznoszeniu obiektów obozu zagłady w niedalekiej Treblince. Wówczas W. udał się na rozmowę do Grammsa. Nie wiadomo, jakich argumentów użył, ale wmówił mu, że zamek w Liwie zbudowali Krzyżacy, i że jest on wspaniałym dowodem na potwierdzenie niem. korzeni okolicznych ziem. Z polecenia starosty, pod czujnym okiem W., prowadzono na „krzyżackim” zamku prace remontowe, zabezpieczające i badawcze. Archeolog, znając prawdziwe dzieje zamku, starał się przede wszystkim niczego nie zepsuć. Przez dwa l. zabezpieczono mury i wieżę, a także zrekonstruowano barokowy dworek starostów. Wszystko to w czasie okupacji za niem. pieniądze.

W 1944 r. Niemcy zaczęli powątpiewać w prawdziwość historii zamku w wersji W. Musiał zniknąć, ukrywał się u rodziny w Brzozowie Sokołowskim. Po odejściu Niemców W. zgłosił się na ochotnika do II armii WP. Jego sytuacja była trudna, ponieważ podejrzewano go o kolaborację z okupantami, z trudem zdołał przekonać, że jest Polakiem. Przyjęto go, ale miał pecha - 5 II 1945 r. we wsi Paczuski Duże (ob. w pobliżu miejsca śmierci wznosi się jego pomnik), ok. 10 km na pd. wschód od Węgrowa, został zastrzelony przez pijanego radzieckiego oficera. Miał wtedy zaledwie 28 l. Został pochowany w miejscowości Czerwonka, 13 km na wschód od Węgrowa, w grobie razem z nieznanym żołnierzem z 1920 r.

W barokowym dworku i gotyckiej baszcie warowni odbudowanej dzięki W. mieści się dziś główna atrakcja okolicy – Muz. Zbrojownia na Zamku z bogatym zbiorem broni białej, drzewcowej i palnej. W Sali Rycerskiej dworku starostów ciekawie prezentuje się kolekcja sarmackich portretów przedstawicieli rodów Ossolińskich i Załuskich. W jednej z sal umieszczono portret i opis losów W.


Arch. Archidiecezjalne Warszawskie, Akt małżeństwa Leongina Warpechowskiego z d. 5 VIII 1939 r., Nr 308; Cm. par. w Czerwonce, grób Otta Warpechowskiego; Pomnik ku czci Otta Warpechowskiego w Paczuskach Dużych. http://www.excitapolonia.pl/pl/szlaki-podlasia/szlaki/pomnik-otto [dostęp 11.07.2022].


(autor Anna KŁOŚ)